Image
Op 25 september 2022 is het de Werelddag van de Apotheker, een jaarlijkse campagne georganiseerd door het International Pharmaceutical Federation (FIP) om het apothekersberoep overal ter wereld in de kijker te zetten. Dit jaar is het thema "Pharmacy united in action for a healthier world". Hiermee willen we waardevolle acties van het apothekersberoep die bijdragen tot de globale gezondheid tonen aan de wereld. Sinds de Covid-19-pandemie is de veelzijdige rol en de laagdrempelige aanspreekbaarheid van de apotheker sterk geëvolueerd. Deze rol gaat verder dan hun hoofdtaak in de medicatiebegeleiding en wordt niet altijd evenveel opgemerkt.
Vandaag zijn er een 6000-tal apothekers actief in meer dan 2500 Vlaamse en Brusselse apotheken waarbij elke dag honderden patiënten langskomen. De apotheker is daarbij de meest laagdrempelige zorgverlener en voor velen het eerste aanspreekpunt voor gezondheidsvragen. Ook burgers die geen vaste huisarts hebben, kunnen terecht bij hun apotheker voor het eerste advies. Die vertrouwensrol is in de laatste jaren verder uitgebreid in verschillende facetten van het beroep. In 2015 werden 17 duurzame ontwikkelingsdoelen opgesteld door alle lidstaten van de Verenigde Naties om tegen 2030 armoede te bestrijden, de planeet te beschermen en te zorgen dat alle mensen in vrede en welvaart kunnen leven. De derde doelstelling hierin is een goede gezondheid en welzijn. Op de Werelddag van de Apotheker worden waardevolle acties van het apothekersberoep die bijdragen tot het bereiken van deze doelstelling belicht.
De huisapotheker
Sinds 2017 bestaat het concept van ‘huisapotheker’ waarbij de apotheker chronische patiënten opvolgt en begeleidt bij medicamenteuze behandelingen. Logischerwijze neemt de apotheker deze taak op voor patiënten die niet onder de noemer van ‘chronische patiënt’ vallen. Hierbij is ook communicatie met andere zorgverleners van groot belang. Hiervoor wordt er meer ingezet op efficiënte gegevensdeling en medicatieoverdracht met bijhorende medicatieschema’s. Deze medicatieschema’s geven een overzicht van de medicatietherapieën die een patiënt moet volgen. Dat is interessant voor bijvoorbeeld patiënten die net uit het ziekenhuis komen. Zo is het makkelijk om zich aan de therapie te houden en te voorkomen dat men terug in het ziekenhuis beland.
Voorkomen en genezen
Apothekers zetten ook sterk in op preventie met als doel ervoor te zorgen dat burgers een zo gezond mogelijk leven kunnen leiden. Daarnaast omvat dit ook patiënten met een bepaalde aandoening of complicaties zo snel mogelijk detecteren zodat ze de nodige zorg kunnen krijgen. Om dit verder te ontwikkelen zijn er initiatieven zoals de Maand van de Preventie, waarbij er tools, opleidingen en richtlijnen worden opgemaakt om de apotheker te helpen hun patiënten te behoeden voor de gevaren van huidkanker of om hen te helpen bij rookstop. Het ADEM-project is een ander voorbeeld. Daarbij gaan apothekers verder in op het voorkomen van COPD, ook bekend als ‘Rokerslong’. Apothekers werken ook samen met bijvoorbeeld ‘Bewegen op verwijzing’ om patiënten te kunnen doorverwijzen naar een coach die hen helpt meer te bewegen. Er zijn ook sterke partnerships met organisaties die dementie bespreekbaar maken.
Er is gelukkig ook steeds meer aandacht voor mentale gezondheid. Apotheken zetten hier reeds op in door het CAVAsa-project, een samenwerking met CAW. Het project leidt apothekers op tot aanspreekpunten voor welzijnsvragen. Suïcidepreventie, in samenwerking met VLESP, krijgt ook een plaats in de apotheek.
Vaccinatie door de apotheker
De Covid-19-pandemie stelde wereldwijd vaccinatie in een ander daglicht: de vaccinatiegraad die als doel werd vooropgesteld om ons uit deze crisis te helpen was een echte uitdaging. Om deze vaccinatiegraad te verhogen, werden meer dan 4600 apothekers opgeleid tot vaccinator. Ze staan ook momenteel de centra nog steeds bij als farmaceutische experten en bereiders van de vaccins. Om alles vlot te laten verlopen zullen ook apothekers worden ingeschakeld. Om ook de herfstvaccinatiecampagne vlot te laten verlopen, zullen apothekers mee vaccineren in de eerste lijn, samen met huisartsen en verpleegkundigen.
Tijdens de hoogtepunten van de vaccinatiecampagne tijdens de pandemie, vervulden apothekers nog een andere rol in de apotheken. Dankzij de apotheeksoftware werden zij op de hoogte gebracht van de vaccinatiestatus van hun patiënten. Daarmee konden ze een sensibilisatiegesprek aangaan en eventuele twijfelaars over de streep trekken. Er zijn meer dan 4 miljoen van deze vaccinatiegesprekken gevoerd in de Vlaamse apotheken.
Rol in de ziekenhuislus
Uit een Nederlandse studie in 2021 blijkt dat 16% van de heropnames in ziekenhuizen het resultaat was van medicatiegerelateerde problemen, waarvan 40% vermoedelijk vermijdbaar. Daarom is er een performantere ziekenhuislus nodig. Het VAN-netwerk wil in de toekomst medicatieproblemen naar aanleiding van de ziekenhuislus verminderen en zo de opname makkelijker maken voor de patiënt en betrokken zorgverleners. Er wordt een plan uitgewerkt om de huisapotheker meer in te schakelen om kwetsbare patiënten op te volgen.
Een ziekenhuisopname is een moeilijke gebeurtenis, zeker voor oudere en kwetsbare patiënten. Sommigen nemen de nodige medicatie niet of verkeerd in, wat ernstige gevolgen kan hebben. Uit een onderzoek in het Verenigd Koninkrijk bleek 37% van de pas ontslagen patiënten medicatieschade ondervinden. In 52% van deze gevallen zou dit vermijdbaar zijn geweest.
Het VAN-netwerk gelooft dat de beste manier om medicatieschade na een ziekenhuisopname te voorkomen, is om de huisapotheker een centrale plaats geven in de opvolging van het medicatiegebruik bij en na een ziekenhuisopname. Die apotheker is namelijk een vertrouwenspersoon en neemt het voortouw in de begeleiding en het geven van advies in medicatiegebruik. Er moet daarom gewerkt worden met een geïntegreerd multidisciplinair zorgdossier dat voor de patiënt, de eerste lijn en het ziekenhuis toegankelijk zal zijn tegen 2030.
Partner van mensen in armoede
Hoewel gezondheidszorg een voorrecht zou moeten zijn voor iedereen, zijn er nog steeds een groot aantal patiënten die hun gezondheidskosten niet kunnen betalen. Dat merken huisapothekers ook bij sommige patiënten in de apotheek. Een recente bevraging van apothekers en artsen toont aan dat ze vaak de financiële situatie van hun patiënten kennen, maar niet altijd goed weten hoe ze ermee kunnen omgaan.
Het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN) denkt graag mee aan concrete oplossingen. Dit onder meer in de vorm van het project #CAVAsa, waarmee de apotheker grondig wordt opgeleid tot aanspreekpunt van welzijnsvragen. Het project startte in maart 2021, in samenwerking met het Centrum Algemeen Welzijn (CAW). De pilootfase vond plaats van oktober 2021 tot januari 2022 met 71 deelnemende apotheken in 9 eerstelijnszones. Het initiatief wordt momenteel uitgebreid en verduurzaamd in een tweede fase, alvast 218 apotheken in 33 eerstelijnszones nemen deel. Alle deelnemende apothekers krijgen toegang tot een opleiding en materialen ter beschikking om kwaliteitsvol hun patiënten te kunnen begeleiden en, indien nodig, door te verwijzen voor verdere opvolging naar het CAW. Sinds begin augustus werden reeds 47 interventies genoteerd door deelnemende apothekers uit 15 eerstelijnszones, met in totaal 12 doorverwijzingen naar het CAW.
Er zijn ook financiële hulpmiddelen die apothekers en andere zorgverleners kunnen inschakelen om gezondheidskosten van patiënten in armoede betaalbaar te houden. Voorbeelden hiervan zijn het remgeld, de derdebetalersregels en de uitbreiding van de Maximale Gezondheidsfactuur. Meer info hierover is te lezen in een uitgebreid opiniestuk van het Vlaams Apothekers Netwerk.
Samen met de zorgsector
De 60 eerstelijnszones zijn door de pandemie vervroegd in het leven geroepen. Ze worden elk aangestuurd door een zorgraad, waar ook een apotheker mee in zetelt. De zorgraden hebben een aantal basisopdrachten en kunnen ook extra opdrachten opnemen naargelang de lokale context. De vertegenwoordigers in deze zorgraden ontfermen zich over deze taak volledig vrijwillig en voorlopig nog onbezoldigd. Hier hoopt men in toekomst ook een evolutie in te brengen, zodat onder meer de kringwerking met alle apothekers voldoende middelen krijgen om verder uitgebouwd te worden.
Nood aan nieuwe financieringsvormen
Deze extra taken die de apotheker opneemt worden voorlopig niet beschreven onder de vergoeding van het huidige basishonorarium of specifieke honoraria voor specifieke farmaceutische zorg. De financiering volgt de logica van de burger en patiënt niet en is in de loop van de jaren onvoldoende aangepast. Waardevolle projecten worden opgestart, vaak met tijdelijke financiering en lopen ondanks beloftevolle resultaten vast op een gebrek aan structurele inkanteling en correcte vergoeding. Nieuwe financieringsmodellen kennen hun intrede in verschillende sectoren en een politiek debat hieromtrent in het kader van de apotheeksector dringt zich op, gezien de evolutie en inzet vanuit deze sector. Om de nieuwe opdrachten van de apotheker duurzaam te houden zijn nieuwe gemengde financieringsvormen nodig met afspraken tussen de entiteiten op federaal niveau en de regio’s.
Hilde Deneyer, algemeen directeur VAN, haalt daarvoor het capuccinomodel aan. “Laat ons een model exploreren met een basishonorarium voor farmaceutische zorg. Een stukje marge gelinkt aan de prijs van het product en daarbovenop een forfaitair bedrag voor bepaalde gezondheidsdoelstellingen waarop we ons inschrijven. We pleiten voor een politiek debat over gemengde financiering op het niveau van de sector en voor gemengde financieringsvormen met afspraken tussen de entiteiten op federaal niveau en de regio’s.”
