Ondanks voortdurende inspanningen gedurende vele jaren stellen we vast dat de vaccinatiegraad tegen bijvoorbeeld griep en pneumokokken niet echt vooruitgaat. Integendeel, er is een stagnatie en zelfs een lichte daling in sommige gewesten in België. Niet zozeer de oudere populatie, maar wel personen onder de 65 jaar met comorbiditeiten die eveneens tot de doelgroep behoren, worden moeilijk bereikt. Dat is ook niet onlogisch: eens gestabiliseerd en bijvoorbeeld de diabetes goed onder controle, voelen patiënten zich niet ziek en komen ze met relatief weinig met zorgverleners in contact. Behalve met de apotheker.
Proximiteit benutten
De apotheker is de meest laagdrempelige zorgverlener: iedereen heeft wel eens een apotheker nodig. De drempel voor andere zorgverleners ligt hoger: je moet al een klacht hebben waarvoor je een arts consulteert, je moet ernstig ziek zijn vooraleer een thuisverpleegkundige bij jou over de vloer komt.
De proximiteit van de apotheker, de ‘nabijheid’, is een troef in de gezondheidszorg die nog te weinig wordt ingezet. Zeker in vaccinatie kan de inzet van de apotheker tot mooie resultaten leiden.
Een gezond persoon die zich wil laten vaccineren doet daar liefst zo weinig mogelijk moeite voor. Snel, bij een passage in de apotheek, is daarom een goede piste. Niet vooraf je vaccin bij de apotheker te moeten halen en dan naar de huisarts te hoeven gaan, niet hoeven te wachten in de wachtplaats, niet naar een vaccinatiecentrum enkele kilometers verderop te moeten gaan waarvoor je een afspraak moet boeken.
Neen, snel even binnenlopen bij de apotheker om de hoek. Dàt is wat mensen aanspreekt en over de streep haalt. Of nog anders, als je toevallig in de apotheek komt en de apotheker raadt je een vaccinatie aan, dan is dat toch mooi meegenomen?
Dat is ook de ervaring in 10 Europese landen en 26 landen in de wereld, waar de apotheker al jaren mee vaccineert: het ‘gemak’, daarom kiest men voor vaccinatie in de apotheek. Natuurlijk is er de vrees voor concurrentie van sommige andere zorgverstrekkers. Maar wat blijkt? Als de apotheker mee vaccineert, dan gaan huisartsen ook meer vaccineren. Gewoon een gevolg van een algemene verhoogde awareness. Bovendien worden juist personen bereikt die voorheen nooit werden gevaccineerd. Een mooie vaccinatiewinst!
Covid-19-pandemie
Al deze overwegingen spelen ook in ons land. Tot en met de vrees voor concurrentie tussen huisartsen en apothekers. Er werden in het verleden al enkele pogingen gedaan om een pilootproject te organiseren maar het strenge legale kader – dat zelfs gevangenisstraf voorzag indien de apotheker daden stelt waarvoor hij wettelijk niet bevoegd is – spoorde ons aan tot voorzichtigheid en hield ons tegen.
De covid-19-pandemie stelde wereldwijd vaccinatie in een ander daglicht: de vaccinatiegraad die als doel werd vooropgesteld om ons uit deze crisis te helpen was een echte uitdaging.
Overtuigd zijnde dat samenwerking tussen zorgverleners nodig is om de vaccinatiegraad te verhogen, zijn de Belgische instituten voor nascholing van apothekers IPSA en SSPF op het voorstel van de sector Task Force Vaccinatie voor apothekers ingegaan en hebben een opleiding tot vaccinator uitgewerkt. Daaraan hebben meer dan 4600 apothekers deelgenomen. Maw: de apothekers gingen als één man achter deze visie staan, en hebben zich massaal ingezet om de opleiding reeds te voltooien, zelfs zonder dat er op dat ogenblik een wettelijk kader was en zonder garantie dat ‘vaccinatie door de apotheker in de apotheek’ er zou komen. Het signaal was dus duidelijk: een enorme bereidheid om de nodige inspanningen te leveren…
Toch bleef het legale kader uit... Over het ganse land werd in vaccinatiecentra door artsen en verpleegkundigen gevaccineerd tegen covid-19, terwijl apothekers als farmaceutisch expert in al deze centra de organisatie van bestelling, voorbereiden en gebruiksklaar maken van het vaccin organiseerden. Deze aanpak was in het algemeen succesvol in Vlaanderen maar was zeker voor verbetering vatbaar in grote steden waar de toegang tot de gezondheidszorg voor velen een hoge drempel bleek te hebben en in Wallonië waar bereidheid tot vaccineren lager ligt. Daarom kregen de huisartsen ook de kans in de eigen praktijk te vaccineren en zocht men – voornamelijk in steden – naar alternatieve locaties voor vaccinatie.
Brussel heeft het begrepen
Het hoofdstedelijk gewest Brussel heeft als eerste begrepen wat de nabijheid en het unieke karakter is van het gesprek tussen de apotheker en de burger, en koos de apotheek als zo’n alternatieve locatie. Sedert begin oktober wordt er in 25 apotheken beurtelings succesvol gevaccineerd, weliswaar niet door een apotheker maar door een arts en een verpleegkundige. De mensen die men hier bereikt zijn er allen die anders nooit zouden worden gevaccineerd. Het is duidelijk dat dit een loodzware en kostelijke procedure is: drie zorgverleners, waar men het met één zorgverlener zou kunnen stellen…
Wet goedgekeurd en gepubliceerd
Kan men nog langer negeren dat een hogere vaccinatiegraad kan bereikt worden door het inzetten van meer vaccinatoren, zoals bijvoorbeeld de apotheker? Dat is de vraag waarop de Belgische volksvertegenwoordigers een antwoord moesten vinden in het parlement waar een voorzichtig wetsvoorstel op tafel lag, dat de apothekers de mogelijkheid geeft te vaccineren tegen covid-19. Het parlement heeft dit goedgekeurd met een zeer overtuigende meerderheid. Hiermee wordt een kleine stap gezet.
Men kan alvast verwachten dat het apothekerskorps deze nieuwe taak naar behoren zal opnemen waar nuttig - dwz waar de vaccinatiegraad nog kan verbeterd worden - nu de wet is gepubliceerd in het Staatsblad. Ook bij testen was dit het geval: toen op 12 juli 2021 de apothekers wettelijk de mogelijkheid kregen voor het uitvoeren van snelle antigeentesten in de apotheek werd dit door 2992 apotheken als actieve diensteverlening opgenomen. Tot op vandaag werden er bijna 2 miljoen testen door hen uitgevoerd. Het mag dus duidelijk zijn: de burger vindt zijn weg naar de apotheek wanneer dit type dienstverlening wordt aangeboden.
Ook al blijven er nog uit te werken punten (er moet nog een honorarium worden vastgesteld, de distributie van vaccins naar de apotheker kan zeker nog efficiënter), toch kan nu de uitrol starten. Nu kunnen we de burger die de weg naar het covid-vaccin nog niet gevonden heeft, om welke reden ook, verder helpen indien hij dat wenst. Zeker in sommige gewesten en in sommige eerstelijnszones is dit een zinvolle extra aanpak.
Marleen Haems, directeur Beroepsmanagement KOVAG, projectleider sector Task Force vaccinatie voor apothekers, projectleider Focusdomein Vaccinatie Vlaams Apothekers Netwerk (VAN)
0478 23 02 67 - marleen.haems@kovag.be
