Acht aanbevelingen voor een duurzaam gezondheidsbeleid - Eerste Lijn & Zorgsamenwerking

In aanloop naar de verkiezingen van dit jaar heeft het VAN-netwerk in het voorjaar van 2023 acht aanbevelingen op voor een duurzaam gezondheidsbeleid in Vlaanderen. Deze aanbevelingen kunnen als inspiratie dienen bij de vorming van een Vlaams Regeerakkoord en de daarbij behorende beleidsverklaring. In deze serie gaan we dieper in op elke aanbeveling, bespreken de noodzaak ervan en onderzoeken hoe we de aanbeveling kunnen integreren in de zorgsector. In deze tweede editie staat de focus op de eerste lijn en zorgsamenwerking.

In het kader van deze aanbeveling vraagt VAN dat de overheid de rol van de lokale (huis)apotheker in de reorganisatie van de eerstelijn erkent en het oprichten van lokale kring­werkingen ondersteunt. Apothekerskringen moeten op een duurzame manier gefinancierd worden. De lokale (huis)apothekers verdienen een billijke vergoeding voor hun vertegenwoordiging in de zorgraden.

Beleidsaanbevelingen - Eerste Lijn & Zorgsamenwerking

De rol van de lokale (huis)apotheker in de reorganisatie van de eerstelijn en het oprichten van de kring­werkingen erkennen. Apothekerskringen moeten op een duurzame manier gefinancierd worden en lokale (huis)apothekers verdienen een billijke vergoeding voor hun vertegenwoordiging in de zorgraden.

Gelet op de huidige uitdagingen in de gezondheidszorg, zoals een vergrijzende bevolking en de toenemende last van chronische ziekte en multimorbiditeit, is de rol van de apothekers in de eerstelijnszorg van cruciaal belang. Dankzij hun uitgebreide expertise en toegankelijkheid kunnen ze preventieve maatregelen promoten en een belangrijke bijdrage leveren aan een duurzaam en effectief volksgezondheidsbeleid in Vlaanderen. De betrokkenheid van apothekers in de eerstelijnszorg verhoogt bovendien de toegankelijkheid tot gezondheidszorg. Zowat elke burger heeft een lokale (huis)apotheker ‘om de hoek’. Door hun unieke laagdrempeligheid en dagelijkse interacties zijn apothekers in staat gezondheidsproblemen te identificeren en patiënten tijdig door te verwijzen naar andere zorgverleners, wat essentieel is voor de kwaliteit van de eerstelijnszorg. Multidisciplinaire samenwerking in de eerste lijn is van onmisbaar belang. Apothekers vormen daarbij een effectieve verbinding tussen verschillende zorgverleners.

De lokale (huis)apotheker is één van de weinige zorgverstrekkers met zo’n breed beeld van burger en patiënt. Daarom levert de erkenning van de lokale (huis)apotheker als essentiële partner in de eerstelijnszorg een belangrijke bijdrage aan een betere gezondheidszorg en dito patiëntresultaten. De lokale (huis)apotheker heeft naast het verzorgen van medicatiebeheer ook een bredere rol in het bevorderen van gezondheid en welzijn op buurt- en gemeenschapsniveau. Met de apotheeksector zetten we ook mee in op de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen ‘De Vlaming leeft gezonder in 2025’ via onder meer de bestaande data in het Gedeeld Farmaceutisch dossier en het onderzoeken van de mogelijkheden binnen Populatie Health Management[1].

Door zich te organiseren in apothekerskringen, kunnen apothekers in een eerstelijnszone elkaar beter leren kennen en de zichtbaarheid van hun beroepsgroep vergroten. Eén van de focusdomeinen van VAN is ‘Eerstelijn en Zorgsamenwerking’[2]. Dit focusdomein is er om apothekers in de eerste lijn te ondersteunen en zet in op vier doelstellingen: (1) verdere uitbouw en ondersteuning van een professionele werking van de apothekerskringen, geënt op de eerstelijnszones, (2) ondersteuning van de vertegenwoordiging van de apothekers in de zorgraden, (3) ondersteuning van een grondige kennis bij de apothekers van het zorgaanbod (sociale kaart) en (4) inzetten op een multidisciplinaire samenwerking en geïntegreerde zorg. VAN streeft binnen dit focusdomein en in nauwe samenwerking met de lokale apothekersverenigingen naar het vormen van 60 duurzame apothekerskringen, geografisch geënt op de eerstelijnszones in Vlaanderen en Brussel. Het doel is dat deze kringen als lokaal aanspreekpunt kunnen dienen voor de apothekers en andere zorgpartners binnen de eerste lijn. Via de kringen kan informatie gedeeld en lokale projecten worden opgezet. Ook trachten we in zoveel mogelijk eerstelijnszones een apotheker te hebben die zich actief inzet voor de apothekerskring. Bovendien is ook in de meeste zorgraden een apotheker actief. De lokale beroepsverenigingen ondersteunen mee de kringwerking en de apotheker-vertegenwoordigers in de zorgraden.

De ervaring in dit focusdomein leert dat het niet steeds eenvoudig is om de apothekers op een duurzame manier te blijven betrekken in de kringwerking. Het engagement van de zorgverstrekkers vereist heel wat persoonlijke en financiële inspanningen. Zorgverstrekkers op het terrein geven aan dat ze deze situatie steeds moeilijker ervaren en dat er nood is aan een gepaste erkenning en financiering van deze extra taken. Daarom is het aangewezen voldoende budget ter beschikking te stellen, zodat de juiste mensen bereid kunnen worden gevonden om dit engagement op duurzame wijze op te nemen. Ook het engagement van de apotheker-vertegenwoordigers in de zorgraden dient duurzaam te zijn en billijk te worden vergoed.

Als de druk op de zorgverleners te groot wordt, dreigen we op termijn te evolueren naar zorgraden zonder lokale zorgverstrekkers. Dat lijkt ons geen goed scenario en moet vermeden worden. De COVID-19-crisis stelde de discussie rond de financiële ondersteuning van het engagement van de apothekers en de andere zorgverleners binnen de zorgraden reeds op scherp. We willen vermijden dat apothekers, en alle andere zorgverleners uit de eerste lijn, overbelast raken, maar zeker ook dat ze zich uit de zorgraden terugtrekken. Daarom is het belangrijk dat zorgverleners vergoed worden voor de tijd die ze investeren in samenwerking.

Deze bezorgdheid in acht genomen, werd door VIVEL een project opgezet, op vraag van de ‘cluster zorg’, om de betrokkenheid van de eerstelijnszorgaanbieders te versterken binnen de zorgraad. Dit is het traject “Versterken van eerstelijnszorgaanbieders in de zorgraden’ dat liep onder begeleiding van Möbius. Samen met de andere betrokken gezondheidszorgberoepen engageerde VAN zich hierin. Uit dit traject werden aanbevelingen geformuleerd richting de Vlaamse Overheid betreffende het belang en de opdrachten van beroepsorganisaties en lokale kringwerking en de ondersteuning vanuit de Vlaamse Overheid, VIVEL en de ELZ/Zorgraden. Daarnaast werd ook een voorstel van financieel model voorgesteld, gelinkt met de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen. Een volgende stap is om op basis van die doelstellingen in dialoog te gaan met de Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin met als doel deze aanbevelingen onder de aandacht brengen bij de huidige of volgende Vlaamse Regering.