Acht aanbevelingen voor een duurzaam gezondheidsbeleid - Preventie

9 jan 2024

Communicatie

COVID-19

Intern nieuws

Mededeling

Preventie

In aanloop van de verkiezingen dit jaar, stelde het VAN-netwerk in het voorjaar van 2023 acht aanbevelingen op voor een duurzaam gezondheidsbeleid in Vlaanderen. Ze kunnen een inspiratie zijn bij het tot stand komen van een Vlaams Regeerakkoord en de bijhorende beleidsverklaring. In deze nieuwe reeks gaan we dieper in op elke aanbeveling, wat de noodzaak ervan is en hoe we de aanbeveling kunnen implementeren in de zorgsector. In deze eerste editie hebben we het over preventie, sensibilisatie en doorverwijzing.

Beleidsaanbevelingen - Preventie

De rol van de lokale (huis)apotheker binnen de preventieve gezondheids- en welzijnssector (POCT, sensibilisatiegesprekken vaccinatie, COVID-19 vaccinatie, detecteren van psychosociale noden) structureel erkennen en verankeren. De sector evolueerde de afgelopen jaren naar een steeds meer zichtbare rol in preventie, sensibilisatie en screening. Er dient een vergoeding te komen voor deze rol. Lokale (huis)apothekers dienen ook actief betrokken te worden in projecten, zoals kankerscreeningsprojecten. VAN gelooft tevens in een interfederale aanpak, waar het nationale en Vlaamse beleidsniveau elkaar kunnen vinden in asymmetrische akkoorden.

Met onder meer de vergrijzing en het daarmee gepaarde toenemende aantal burgers met chronische aandoeningen en multimorbiditeiten, staat de gezondheidszorg voor grote uitdagingen. Meer inzetten op preventieve gezondheidszorg is daarom, zowel op individueel als op maatschappelijk niveau, de weg vooruit. Dit blijkt dan ook uit de Gezondheidsdoelstellingen Gezonder leven van de Vlaamse overheid. Inzetten op preventie kan resulteren in onder meer de bevordering van de volksgezondheid, een verbeterde gezonde levensstijl, een verminderde druk op de gezondheidszorg en lagere (lange termijns-) gezondheidskosten.

Preventie is een breed thema. Het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN) legt de focus op de rol die de lokale (huis)apotheker kan opnemen in de evolutie naar preventie, sensibilisatie en detectie in zowel zorg als welzijn.

De apotheker neemt een rol op bij preventieve gezondheidsvoorlichting en gezondheidsbevordering. Dit door een gezonde levensstijl te bevorderen, gezondheidsrisico’s aan te kaarten, te informeren over mogelijke preventieve maatregelen en te sensibiliseren rond onder meer vaccinatie en de mogelijkheden rond hulp bij psychosociale noden. Wanneer burgers toch chronisch ziek worden, is het, in het kader van secundaire preventie, van belang dat zij de meest optimale (medicamenteuze) behandeling krijgen. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor de lokale (huis)apotheker om ervoor te zorgen dat de (chronische) patiënt therapietrouw is en zijn medicatie correct inneemt. Het is daarom van belang dat de expertise en ervaring van lokale (huis)apothekers ten volle benut wordt. De burger ziet de lokale (huis)apotheker dan ook als een zeer betrouwbare bron voor gezondheidsinformatie (1).

Vlaanderen en Brussel tellen zo’n 2600 apotheken. Dit maakt dat de lokale (huis)apotheker zich dicht bij de gemeenschap, als het ware ‘om de hoek’ voor elke burger, bevindt. Bij de apotheek dient geen afspraak gemaakt te worden, wat resulteert in een gemiddelde van 100 patiëntencontacten per apotheker. De burger kan heel laagdrempelig langskomen in de apotheek voor medicatie, maar ook voor vragen, bezorgdheden, behoeftes of voor het inwinnen van advies betreffende zorg, gezondheid en welzijn (2).

Daar veel burgers en patiënten langsgaan bij een vaste (huis)apotheker, kunnen langdurige relaties opgebouwd worden tussen deze twee partijen. De apotheker is veelal een vertrouwenspersoon voor de burger. Dit maakt dat hij kleine en grote zaken uit het leven van zijn patiënten, maar ook burgers die in een (schijnbaar) goede (mentale) gezondheid verkeren, oppikt. Dit brengt de apotheker in een uitstekende positie om de burger te sensibiliseren en/of correct door te verwijzen, maar ook om aan preventie en zelfs vroegdetectie van chronische ziekten te doen. Het is zo dat apothekers hier vanzelfsprekend de nodige, maar toch ook kostbare, tijd in investeren. Een terechte (h)erkenning (i.e. zoals in de New Deal van de huisartsen) van deze tijdsinvestering is dan ook aangewezen.

De COVID-19-crisis maakte meer dan ooit duidelijk dat de lokale (huis)apotheker een onmiskenbare schakel is in preventie, detectie en sensibilisatie. Dit door onder meer het afleveren van zelftesten, het uitvoeren van sneltesten, het voeren van sensibilisatiegesprekken en het voorschrijven van griepvaccins. Dit in acht genomen, kan men zich trouwens de vraag stellen of de lokale (huis)apotheker geen prominentere rol dient te krijgen op vlak van Point Of Care Testing (POCT).

Het Vlaams Apothekers Netwerk zet zich mee in om de opportuniteiten van deze rol verder te exploreren en probeert apothekers hierin te ondersteunen. In 2021 en 2022 organiseerde VAN binnen haar Focusdomein Preventie respectievelijk de Maand van de Preventie ‘Rookstop’ en ‘Huidkanker’ (3,4). Momenteel wordt gewerkt aan de Maand van de Preventie 2024 ‘Therapietrouw bij diabetes’. Tijdens deze maand wordt de preventierol van de apotheker in de kijker gezet door apothekers te ondersteunen om meer gericht aan preventie te doen. Dataverzameling tijdens deze maand kan, dankzij de hulp van academische partners, de effectieve rol van de apotheker hierin aantonen. Het #CAVAsa-project, een project van VAN in samenwerking met het Centrum Algemeen Welzijn (CAW) en met de steun van de Vlaamse Overheid, leert lokale (huis)apothekers al drie projectjaren lang om mensen met psychosociale hulpvragen te detecteren en door te verwijzen (5). In het kader van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie III werkt VAN sinds januari 2022, in samenwerking met Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie en met de steun van de Vlaamse Overheid, aan een project ‘Suïcidepreventie’ om de deskundigheid van apothekers binnen dit thema te bevorderen (6).

Het mag duidelijk zijn dat er nood is aan een meer duurzame erkenning van de steeds verder evoluerende rol van de lokale (huis)apotheker in preventie, detectie en sensibilisatie. We vragen dan ook om actief betrokken te worden in preventie- of screeningsprojecten. Vlaanderen zet sterk de nadruk op preventie en organisatie in de eerste lijn. Dit is ook een Vlaamse bevoegdheid. Wordt het niet tijd dat Vlaanderen en de andere regio’s de zorgverstrekkers en apothekers rechtstreeks vergoeden? Dit kan bijvoorbeeld op basis van vooraf afgesproken akkoorden en gezondheidsdoelstellingen[1].