MFO – magistrale bereidingen als oplossing voor diverse problemen

Wanneer een geneesmiddel plots niet meer beschikbaar is, een patiënt een hulpstof niet verdraagt of een specifieke dosis niet commercieel verkrijgbaar is, kan de apotheker het verschil maken. De magistrale bereiding biedt dan een flexibel, veilig en persoonlijk alternatief dat perfect aansluit bij de noden van de patiënt. 
Tijdens het medisch-farmaceutisch overleg (MFO) over magistrale bereidingen staat dit maatwerk centraal: hoe kunnen artsen en apothekers samenwerken om via magistrale bereidingen oplossingen te vinden voor problemen uit de dagelijkse praktijk?

WAAROM EEN MFO MAGISTRALE BEREIDINGEN?

Magistrale bereidingen zijn al decennia lang onmisbaar in de dagelijkse praktijk, en dit geldt zowel voor apothekers als huisartsen. Dit biedt voordelen op meerdere vlakken:

VOOR DE PATIËNT

1. Maatwerk in dosering en vorm

   Een magistrale bereiding kan oplossingen bieden bij patiënten die een aangepaste dosis nodig hebben (bv. kinderen, ouderen, nierpatiënten). Ook maakt de magistrale bereiding het mogelijk om andere galenische vormen te gebruiken dan de commercieel beschikbare, indien nodig. (bv. slikproblemen).

2. Allergieën en intoleranties vermijden

   Bij patiënten met overgevoeligheden voor bepaalde hulpstoffen (lactose) of excipiëntia (wolvet).

3. Continuïteit van behandeling

   Bij tijdelijke onbeschikbaarheid van een specialiteit kan snel geschakeld worden met een magistrale bereiding. Zo hoeft de patiënt de behandeling niet te onderbreken.

4. Verbeterde therapietrouw

   Door de bereiding af te stemmen op de voorkeur of mogelijkheden van de patiënt (smaak, galenische vorm, dosis) is de patiënt meer gemotiveerd om te behandeling correct verder te zetten.

5. Economisch

   Terugbetaalde magistrale bereidingen kunnen een goedkoper alternatief bieden aan de patiënt ten opzichte van niet terugbetaalde specialiteiten.

    

Aangezien de dialoog en samenwerking tussen huisartsen en apothekers van groot belang is binnen het kader van magistrale bereidingen, is dit een zeer geschikt onderwerp voor een Medisch-Farmaceutisch overleg (MFO). 

Tijdens een MFO kunnen casussen uit de dagelijkse artsen- of apotheekpraktijk besproken worden, om samen tot een consensus te komen hoe deze kan behandeld worden. In dit artikel geven we graag 3 voorbeelden van casussen waarmee je aan de slag kan tijdens een MFO magistrale bereidingen.

CASUS 1 – ONBESCHIKBAARHEID

Mevrouw De Smet (48 jaar), komt naar de apotheek met een voorschrift voor Dermovate® crème 0,05% (clobetasolpropionaat) voor de behandeling van hardnekkig eczeem aan de handen. De apotheeksoftware geeft aan dat Dermovate® crème momenteel niet leverbaar is. De patiënt geeft aan dat ze ook al langs ging bij twee andere apotheken met dit voorschrift, waar de crème ook niet verkrijgbaar was. 

STAP 1 – CONTROLE VAN DE BESCHIKBAARHEID

De apotheker verifieert via FarmaStatus dat het product effectief tijdelijk niet verkrijgbaar is. Via de BCFI-app of website kan de apotheker checken of er alternatieven bestaan met hetzelfde actieve bestanddeel in dezelfde concentratie. Aangezien dit niet het geval is, kan een magistrale bereiding hier een oplossing bieden voor de patiënt. 

STAP 2 – SELECTIE MAGISTRALE BEREIDING

Vooraleer de apotheker contact opneemt met de voorschrijver, wordt de samenstelling en de bereidingswijze in detail opgezocht. Dit kan gebeuren met bronnen zoals Phil (APB), MFK, TMF en de Magistral app. 

Na wat opzoekwerk is de samenstelling en bereidingswijze duidelijk:

Aangezien deze formule minder dan 100mg actief bestanddeel bevat, wordt een trituratie van 10% clobetasolpropionaat in mannitol gebruikt. Bij deze trituratie worden de overdoseringsregels voor corticoïden correct toegepast. 

STAP 3 – CONTACT MET DE VOORSCHRIJVER

De apotheker neemt telefonisch contact op met de voorschrijvend arts, in dit geval een dermatoloog. Samen bespreken ze de mogelijkheid om de behandeling voor mevrouw De Smet tijdelijk voort te zetten met een magistrale bereiding die hetzelfde werkzame bestanddeel bevat in dezelfde concentratie. De arts gaat hiermee akkoord en maakt een nieuw elektronisch voorschrift:

R/  Hydrofiele crème met 0,05 % clobetasolpropionaat TMF
dt. 50 g

Mevrouw De Smet vraagt of de arts geen grotere tube kan voorschrijven, zodat ze wat voorraad heeft, indien Dermovate® crème nog langere tijd onbeschikbaar zou blijven. Bij sterk werkende corticoïden wordt echter aanbevolen om een klein volume voor te schrijven (50g/voorschrift), met een zo kort mogelijke behandelingsduur. Bijkomend is deze magistrale bereiding slechts twee maanden houdbaar (op kamertemperatuur). 

STAP 4 – MAGISTRALE BEREIDING

De apotheker bereidt de crème volgens de richtlijnen van het TMF (Therapeutisch Magistraal Formularium), zorgt voor de correcte etikettering (rood etiket) met een vermelding van de vervaldatum (2 maanden). 

STAP 5 – ADVIES AAN DE PATIËNT

De apotheker legt uit aan mevr. De Smet dat het om een gelijkwaardige bereiding gaat met dezelfde werkzame stof, maar dat de crème basis licht kan verschillen. 
De patiënt krijgt het volgende advies van de apotheker:

• Steeds dun aanbrengen op de aangetaste zones van de huid;
• De huid niet afdekken na het aanbrengen van de crème;
• De ingesmeerde zone afschermen van zonlicht;
• Maximaal 4 weken opeenvolgend gebruiken;
• Niet gebruiken op open wonden of in het gezicht;
• Na verbetering geleidelijk afbouwen of overschakelen op een minder sterk corticoïdepreparaat;
• Bewaren bij kamertemperatuur, na maximum 2 maanden niet meer gebruiken.

STAP 6 – OPVOLGING

De apotheker noteert de magistrale bereiding in het patiëntendossier, met de nodige achtergrondinformatie. Zo zijn alle leden van het apotheekteam op de hoogte van deze aanpassing. Wanneer Dermovate® crème opnieuw beschikbaar is wanneer de patiënt terugkeert met een voorschrift, wordt de arts geïnformeerd en beslist men of de overschakeling terug wenselijk is.

CASUS 2 – INTOLERANTIE

Marcel (55 jaar),vaste patiënt in de apotheek, komt in de apotheek met een voorschrift voor sulpiride EG® 200mg, ter behandeling van angstaanvallen. Sinds enkele jaren weet Marcel dat hij intolerant is voor lactose, en hij heeft thuis al opgezocht dat het voorgeschreven geneesmiddel lactose bevat. Hij vraagt aan de apotheker wat hij nu best kan doen. Hij geeft aan dat hij de buikpijn er wel zal bijnemen, als zijn angstaanvallen dan onder controle zijn.

STAP 1 – IN GESPREK MET DE PATIËNT

Marcel geeft aan dat hij lactose intolerant is. De apotheker checkt in de wetenschappelijke bijsluiter via BCFI of sulpiride EG® 200mg lactose bevat, wat ook zo is. Vervolgens stelt de apotheker Marcel gerust dat er een alternatief mogelijk is, zodat hij zijn medicatie kan innemen zonder bijkomende ongemakken: een magistrale bereiding van sulpiride in mannitol. 

Volgens het voorschrift zou Marcel de tablet sulpiride EG® 200mg in vier moeten verdelen:

R\ Sulpiride EG 200mg 36tabl
dt 3 x 50mg per dag, voor het eten

STAP 2 – CONTACT MET DE VOORSCHRIJVER

De apotheker neemt telefonisch contact op met de voorschrijvend arts, in dit geval de huisarts. De apotheker legt het probleem van de lactose intolerantie voor aan de huisarts, die dit ook zo in het patiëntendossier noteert. De huisarts gaat akkoord met de switch van sulpiride EG 200 mg naar magistraal bereide capsules van 50mg en maakt een nieuw elektronisch voorschrift:

R\ Sulpiride 50mg 
Graag mannitol als vulmiddel
Dt 60 capsules
3x1 capsule per dag, voor het eten 

STAP 3 – MAGISTRALE BEREIDING

De apotheker bereidt de gelulen volgens de richtlijnen van het TMF (Therapeutisch Magistraal Formularium), zorgt voor de correcte etikettering met een vermelding van de vervaldatum (2 maanden). 

STAP 4 – ADVIES AAN DE PATIËNT 

De apotheker legt uit aan Marcel dat het om een gelijkwaardige bereiding gaat met dezelfde werkzame stof. 
Marcel krijgt het volgende advies van de apotheker:

• 3 x 1 gelule per dag innemen, voor het eten;
• De gelulen bewaren op een droge plaats bij kamertemperatuur;

STAP 5 – OPVOLGING

De apotheker noteert de magistrale bereiding in het patiëntendossier, met de nodige achtergrondinformatie. Ook voegt de apotheker een notitie toe die iedereen binnen het apotheekteam eraan herinnert dat Marcel lactose intolerant is. Tot slot zorgt de apotheker voor een update van het medicatieschema van Marcel.

CASUS 3  - TERUGBETALING

Carmen (65) komt in de apotheek met een voorschrift van de orthopedist voor Steovit® ter preventie van osteoporose. Ze had thuis alvast de prijs opgezocht van Steovit®, en ze vraagt zich af of deze tabletten terugbetaald zijn door de mutualiteit. 

STAP 1 – IN GESPREK MET DE PATIËNT 

Tijdens het gesprek geeft Carmen aan dat het, mede door de ziekte van haar man, de laatste jaren financieel moeilijk is. Daarom vraagt ze naar een goedkoper alternatief voor Steovit®. Nu de apotheker weet dat Carmen graag een goedkoper calciumpreparaat zou hebben, stelt de apotheker de mogelijkheid voor van een magistrale bereiding. Voor deze switch moet uiteraard ook de voorschrijvend arts eveneens zijn goedkeuring geven.

Naast calcium bevat Steovit® ook vitamine D. Dit kan vervangen worden door een preparaat dat enkel vitamine D bevat. Uit het gesprek met Carmen blijkt dat ze thuis nog Fultium 800® capsules heeft liggen van de vorige winter, dus dit kan ze innemen ter vervanging van de vitamine D in Steovit®. 

STAP 2 – CONTACT MET DE VOORSCHRIJVER

De apotheker neemt telefonisch contact op met de orthopedist die het voorschrift voor Carmen heeft gemaakt. De apotheker licht kort de vraag van Carmen toe en bespreekt de magistrale bereiding als goedkoper alternatief met de arts. Aangezien het om een terugbetaalde magistrale bereiding gaat, is een voorschrift nodig. 
De arts gaat hiermee akkoord en maakt een nieuw elektronisch voorschrift:

R\ Calciumcarbonaat 1,25g 
Fsa 60 gelulen
1 x 1 gelule per dag, ’s avonds

STAP 3 – MAGISTRALE BEREIDING 

De apotheker bereidt de gelulen volgens de richtlijnen van het TMF (Therapeutisch Magistraal Formularium), zorgt voor de correcte etikettering met een vermelding van de vervaldatum (12 maanden). 

STAP 4 – ADVIES AAN DE PATIENT

De apotheker bespreekt met Carmen dat het om een gelijkwaardige bereiding gaat met dezelfde werkzame stof. 
De apotheker geeft bijkomend het volgende advies aan Carmen:

• In te nemen bij het eten, ’s avonds
• De gelulen bewaren op een droge plaats, bij kamertemperatuur
• Niet vergeten om gedurende de behandeling met calcium ook vitamine D in te nemen, best 1 x 1 capsule per dag, bij het ontbijt.

MEERWAARDE SAMENWERKING HUISARTS EN APOTHEKER

AFSPRAKEN

Na een MFO magistrale bereidingen kunnen enkele lokale afspraken gemaakt worden tussen de huisartsen en de apothekers. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

• Wanneer een probleem zich voordoet met een voorschrift: de apotheker neemt contact op met de voorschrijvende arts en stelt (indien mogelijk) de magistrale bereiding voor als alternatief;

• Bij een onbeschikbaar geneesmiddel/nood aan een aanpassing van de galenische vorm of dosis: de arts neemt contact op met de apotheker voor info omtrent de mogelijkheden;

• De wijze waarop artsen en apothekers met elkaar communiceren wordt vastgelegd (telefonisch, via Siilo, via de eHealtbox,…) met steeds de GDPR-regelgeving in het achterhoofd;

Een vast belmoment in de week wordt bepaald waarop artsen bereikbaar zijn voor vragen vanuit de apotheek;

• Binnen het apotheekteam/artsenteam wordt afgesproken hoe de (tijdelijk) switch naar een magistrale bereiding of andere aandachtspunten worden genoteerd in het patiëntendossier, zodat het hele team op de hoogte is.

MEETPUNTEN:

Na dit MFO magistrale bereidingen kunnen we een aantal indicatoren opvolgen gedurende een bepaalde periode (bv 6 maanden):

• Aantal keren dat contact werd opgenomen tussen artsen en apothekers over de switch naar een magistrale bereiding.

• Aantal keren dat een niet terugbetaalde specialiteit wordt vervangen door een terugbetaalde magistrale bereiding.

JA, IK WIL EEN LOKAAL MFO ORGANISEREN!

Ben je overtuigd van de noodzaak om beter samen te werken? Wil je zelf een lokaal MFO organiseren? Super, maar wat moet je nu allemaal in orde brengen? 

1. Financiële ondersteuning aanvragen voor jouw lokaal MFO-project bij het RIZIV via het aanvraagformulier (tot € 2500) terug te vinden op https://www.riziv.fgov.be/nl/themas/zorgkwaliteit/geneesmiddelen/medisc…

2. Voorbereiden van de logistieke aspecten (zaaltje, uitnodiging, datum…)

3. De avond inhoudelijk voorbereiden met een huisarts, huisapotheker en (externe) moderator

Om jullie MFO-project inhoudelijk in goede banen te leiden, is er een presentatie voorhanden. Daarnaast raden we aan om met een externe, getrainde moderator te werken.

*Hulp nodig? Contacteer zeker je lokale beroepsvereniging, want ze helpen jou van A tot Z met de organisatie van het MFO-project. Zowel de administratieve, logistieke, als de inhoudelijke kant.

Apr. Lauren Segers (Apotheia)