Acht aanbevelingen voor een duurzaam gezondheidsbeleid – Digitale gegevensdeling

In aanloop van de verkiezingen 2024 heeft het VAN-netwerk acht aanbevelingen voor een duurzaam gezondheidsbeleid in Vlaanderen geformuleerd en verspreid. Deze aanbevelingen kunnen als inspiratie dienen bij de vorming van een Vlaams Regeerakkoord en de daarbij behorende beleidsverklaring. In deze serie gaan we dieper in op elke aanbeveling, bespreken de noodzaak ervan en onderzoeken hoe we de aanbeveling kunnen integreren in de zorgsector. In deze editie ligt de focus op digitale gegevensdeling.

Digitale gegevensdeling

We hebben het over de ontwikkeling, implementatie en uitrol van de digitale kluizen voor gegevensdeling in de eerstelijnsgezondheidszorg, de functionaliteit van het multidisciplinair gedeeld medicatieschema en de bevordering van een transmurale gegevensdeling tussen de lokale (huis)apothekers, woonzorgcentra en ziekenhuizen. Een geïntegreerd beleid hieromtrent voeren met de andere overheden komt ook aan bod. VAN vraagt een goed werkend digitaal, multidisciplinair en transmuraal gedeeld medicatieschema. Dat is een absolute vereiste.

De gezondheidszorg staat voor grote uitdagingen en heeft daarom dringend nood aan efficiëntere gezondheidssystemen. Hierbij is de ontwikkeling, implementatie en uitrol van digitale technologieën geen luxe meer, maar een noodzaak.

Het is cruciaal om naadloze gegevensdeling tussen zorgverleners in de eerste en tweede lijn te optimaliseren, om zo de continuïteit van zorg en patiëntveiligheid te kunnen garanderen. Wanneer dit tevens een performant multidisciplinair en transmuraal gedeeld medicatieschema bevat, dan wordt het mogelijk om een belangrijke stap vooruit te zetten in een geïntegreerd zorgsysteem.

Een (transmuraal) gedeeld medicatieschema bestaat vandaag, maar werkt nog onvoldoende performant. Het moet dan ook dringend anders: (1) intuïtiever, (2) meer respect voor multidisciplinair werken, (3) vlotter, (4) duidelijker leesbaar voor de patiënt en (5) ook perfect werkend op transmuraal niveau. Er liggen vandaag nog (te) regelmatig medicatie-gerelateerde fouten aan de basis van heropnames na ontslag uit het ziekenhuis. Opvallend is dat het daarbij in 40-52% van de gevallen om (potentieel) vermijdbare medicatiefouten gaat[1]. Dat moet anders. Alleen zo kunnen we evolueren naar efficiëntere zorgprocessen en het optimaliseren van de individuele en volksgezondheid.

De (huis)apotheker is de deskundige bij uitstek wat medicatie betreft. Hij is laagdrempelig en bovenal dé vertrouwenspersoon van zijn patiënten. Na ontslag uit het ziekenhuis wordt de medicatie van de patiënt vaak gewijzigd. Het gaat dan onder meer over het stopzetten van medicatie, aanpassen van de dosis, wijziging van het actief bestanddeel of een ander tijdstip van inname. Voor een patiënt kan het een uitdaging zijn om bij te blijven met deze veranderingen. (Meteen) na ontslag langsgaan bij de (huis)apotheker zorgt ervoor dat die eventuele wijzigingen aan het medicatieschema nauwkeurig kan doornemen met de patiënt of diens mantelzorger en dat de juiste instructies extra kunnen worden toegelicht. Een actueel medicatieschema kan dan extra ondersteunen. Uit een studie blijkt dat ruim 4 op 5 patiënten na ontslag éérst langsgaat bij de (huis)apotheker. Voor ruim 70% is dat de dag van het ontslag zelf, of de dag erna[2].

Wij geloven dat de (huis)apotheker, als vertrouwde zorgpartner, een centrale plaats geven in de opvolging van het medicatiegebruik bij de voorbereiding van opname, ontslag en onmiddellijk na terugkeer uit het ziekenhuis naar de thuissituatie de beste manier is om risico’s en vermijdbare medicatiefouten te voorkomen (zie ook de VAN-lentenota)[3]. Dit geldt eveneens wanneer thuishospitalisatie noodzakelijk is. Idealiter wordt de apotheker met een geautomatiseerd signaal, via het performant geïntegreerd digitaal systeem, op de hoogte gebracht van de opname. Dit laat toe belangrijke gegevens rond de medicatie mee te geven naar het ziekenhuis. Bovendien kan de apotheker dan in aanloop van de opname de (potentiële) impact van een ziekenhuisverblijf op het medicatiegebruik aankaarten bij de patiënt. Bij ontslag uit het ziekenhuis zou de (huis)apotheker, die idealiter vooraf gebriefd wordt met een digitale ontslagbrief, optimaal betrokken moeten worden bij de voorbereiding van dit ontslag. Na ontslag uit het ziekenhuis is de (huis)apotheker - in principe - automatisch het aanspreekpunt en de afleveraar van medicatie na ontslag. Hij voert dan een thuismedicatiereconciliatie uit om maximaal het juiste medicatiegebruik te garanderen3.

Vandaag moeten nog te veel verschillende tools gecombineerd worden en is het nog (te) vaak onmogelijk om een actueel, digitaal medicatieschema te raadplegen. Dit zorgt ervoor dat ziekenhuizen en (huis)apothekers vandaag – anno 2024! - nog al te vaak moeten samenwerken aan de hand van papieren tools, zoals de Groene Enveloppe, in plaats van te kunnen werken met digitale, geïntegreerde en performante systemen, toegankelijk voor de burger, eerstelijn én het ziekenhuis[4]. Dit zal een belangrijke stap betekenen in het coördineren van zorg en het vermijden van fouten.

Daarom vragen wij dringend aandacht voor een performanter systeem van gegevensdeling gelinkt aan de eerste en tweede lijn. We vragen een centrale plaats van de (huis)apotheker in het medicatiebeleid van de patiënt zodra die het ziekenhuis verlaat en een gecoördineerde inspanning van alle belanghebbenden om deze beleidsaanbeveling te ondersteunen en te implementeren. Door gezamenlijk te werken aan een performant, geïntegreerd, real-time bijgewerkt medicatieschema, kunnen we een duurzaam gezondheidssysteem bouwen, dat fouten vermindert en de algemene kwaliteit van zorg verbetert. Het is van belang dat (medicatiegerelateerde) informatieoverdracht digitaal kan verlopen en tijdig bij de huisapotheker terechtkomt, zodat hij zijn rol in het medicatiebeleid optimaal kan benutten.