Image
In aanloop van de verkiezingen 2024 heeft het VAN-netwerk acht aanbevelingen voor een duurzaam gezondheidsbeleid in Vlaanderen geformuleerd en verspreid. Deze aanbevelingen kunnen als inspiratie dienen bij de vorming van een Vlaams Regeerakkoord en de daarbij behorende beleidsverklaring. In deze serie gaan we dieper in op elke aanbeveling, bespreken de noodzaak ervan en onderzoeken hoe we de aanbeveling kunnen integreren in de zorgsector. In deze vierde editie ligt de focus op de rol van de lokale (huis)apotheker in het medicatiebeleid.
Beleidsaanbeveling: rol lokale (huis)apotheker in het medicatiebeleid
Een sterkere rol voor de lokale (huis)apotheker in het medicatiebeleid. De rol van de lokale (huis)apotheker als essentiële schakel in een systeem voor zorgcoördinatie en populatiemanagement:
• Niveau zorgvrager (nano): de lokale (huis)apotheker volgt de medicatiezorgcoördinatie voor chronisch zieke personen op. Hij/zij heeft tevens een rol in het detecteren van risicovolle situaties (bv. kwetsbare personen met frailty, lage gezondheidsvaardigheden) of op scharniermomenten zoals vóór en na een hospitalisatie, opname in een WZC. De lokale (huis)apotheker helpt bij het verhogen van zelfregie rond medicatiegebruik en zet in op optimalisering in overleg met de arts.
• Niveau buurt (micro): de lokale (huis)apotheker speelt een rol in de organisatie van de eerstelijnszorg op buurtniveau en brengt in een netwerk van buurtgerichte zorgverstrekkers de expertise binnen op vlak van medicatiebeleid. Via het Medisch Farmaceutisch Overleg (MFO) op buurtniveau kunnen lokale (huis)apothekers de organisatie van medicatiebeleid opnemen in samenwerking met huisartsen en verpleegkundigen.
De lokale (huis)apotheker is de expert bij uitstek met betrekking tot de werking en gebruik van geneesmiddelen, geneesmiddelinteracties, contra-indicaties en bijwerkingen van medicatie. Dankzij het Gedeeld Farmaceutisch Dossier heeft hij toegang tot de medicatiehistoriek van de burger, mits zijn of haar toestemming. Dit maakt het mogelijk voor de apotheker om het medicatiegebruik van de persoon in kwestie op te volgen, risico’s in te schatten en in te grijpen en ze zelfs te anticiperen in afstemming met de andere zorgverleners van de patiënt. Zo kan de lokale (huis)apotheker, in nauwe samenwerking met andere zorgverleners, bijdragen tot een verhoogde kwaliteit van de zorg voor de burger en de patiënt.
Letterlijk iedereen komt wel eens bij een apotheker. Door deze unieke toegankelijkheid en laagdrempeligheid is de lokale (huis)apotheker een belangrijke schakel in het ondersteunen en het bewaken van de zorgcontinuïteit bij (chronische) patiënten.
Tevens zorgen die toegankelijkheid en laagdrempeligheid ervoor dat de apotheker ook burgers en patiënten met een verhoogd risico op medicatiegerelateerde problemen kan identificeren en deze - indien nodig kan doorverwijzen. Denk maar aan patiënten met een kwetsbare gezondheids- of psychosociale toestand.
Dit is de basis farmaceutische zorg, een belangrijke taak van de apotheker. Daarnaast is ook voortgezette farmaceutische zorg belangrijk, waar meer op maat van de patiënt gewerkt wordt (Enkele voorbeelden:: diensten Goed Geneesmiddelen Gebruik (GGG), promotie gezonde levensstijl, degelijke medicatieoverdracht bij hospitalisatie of opname in een woonzorgcentrum, medicatiereconciliatie na ontslag uit het ziekenhuis, …). Naast het monitoren van het geneesmiddelengebruik neemt de lokale (huis)apotheker ook een belangrijke rol op in het educeren van patiënten rond medicatiegebruik, wat hun gezondheidsvaardigheden bevordert.
Chronisch zieken krijgen vaak te maken met polymedicatie. Dit verhoogt het risico op medicatiegerelateerde problemen en maakt deze patiëntenpopulatie tot een belangrijke te monitoren groep. Ook personen die net ontslagen zijn uit bijvoorbeeld het ziekenhuis of in een woonzorgcentrum worden opgenomen/terugkeren, lopen het risico op problemen bij het medicatiebeheer. Specifiek bij hen is de expertise van de lokale (huis)apotheker essentieel voor een efficiënt en veilig medicatiegebruik.
Vandaag krijgt de (huis)apotheker al de kans om zijn rol in het medicatiebeleid verder te ontwikkelen dankzij de door het RIZIV vergoede dienst (huis)apotheker. Ook de dienst Goed Geneesmiddelen Gebruik (GGG) medicatienazicht, GGG afbouw benzodiazepinesiii, GGG-astmaiv, GGG-diabetes type 2v en recent ook GGG COPD, waarbij een samenwerking tussen huisarts en apotheker van cruciaal belang is, geeft de lokale (huis)apotheker de kans om zijn rol in het medicatiebeleid te ontplooien. Het medicatieschema, een digitaal en gedeeld document, kan via het platform Vitalink worden uitgewisseld en geraadpleegd door de betrokken zorgverleners, al moet nog gewerkt worden aan de performantie. Het Medisch-farmaceutisch overleg (MFO) is eveneens een belangrijke tool: het wordt ingezet als instrument om de samenwerking tussen de artsen en apothekers te verbeteren en te formaliseren, met als doel het rationeel voorschrijven, afleveren en gebruiken van geneesmiddelen te bevorderen (riziv.fgov.be).
Naast het verder verbreden en uitbouwen van de lopende initiatieven die de rol van de lokale (huis)apotheker in het medicatiebeleid verankeren, is het belangrijk om ook de bredere context van de gezondheidszorg en (primaire en secundaire) preventie te bekijken. Dankzij het goed gebruik van geneesmiddelen worden complicaties van al dan niet chronische ziekten voorkomen en verwacht men dat het te hoge aantal medicatiegerelateerde problemen wordt beperkt. Bovendien leiden medicatie-gebruiksdata tot het detecteren van risicopopulaties in de apotheek. In dit opzicht speelt de apotheker met zijn vaardigheden inzake medicatiebeleid een essentiële rol in population health management. Dit is het systeem dat streeft naar het verbeteren van de gezondheid van populaties door het begrijpen en aanpakken van de gezondheidsbehoeften op verschillende niveaus, van individuele zorg tot brede interventies, en van preventie tot chronische zorg.
Een goed werkend population health managementsysteem moet lokale zorgverleners, waaronder apothekers, in de toekomst in staat stellen om hun patiënten beter proactief op te volgen. Data driven kan de apotheker in populatiegericht handelen specifieke patiënten aanspreken. Zo kan gericht gewerkt worden aan specifieke risico’s die gepaard gaan met gedrag en aan potentiële gezondheidswinsten die door een gedragswijziging bekomen kunnen worden. Op deze wijze levert population health management een belangrijke bijdrage aan het verbeteren van het medicatiegebruik voor individuen en groepen patiënten, mits de lokale (huis)apotheker een centrale rol hierin opneemt. Op basis van betere therapeutische resultaten kan dan gezondheids- en financiële winst verwacht worden.
Dergelijk population health managementsysteem zal ook toelaten om bevolkingsgroepen die door de mazen van het net glippen, zoals minderheidsgroepen die moeilijker de weg naar zorgverlening vinden, proactief op te sporen. Via population health management kunnen apothekers aan de hand van data driven tools rechtstreeks ondersteund worden via ‘pop-ups’ of ‘to-do-lijsten’ in hun software. Vandaag zijn de vaccinatie-pop-ups in de apotheek hier al een voorbeeld van.
Er zijn twee belangrijke randvoorwaarden om een goed onderbouwd gezondheidsbeleid te bekomen: enerzijds is er de nood aan beschikbaarheid van gezondheidsgegevens over de populatie op verschillende niveaus. Hiervoor is, naast het microniveau ook het meso- (i.e. ELZ) en het macro-niveau essentieel. Via dit systeem van in vertrouwen gedeelde gegevens kunnen administratieve data aangevuld worden met patiëntendata vanuit de elektronische patiëntendossiers. Worden deze geaggregeerd en geanonimiseerd ontsloten op buurt-, meso- en macro-niveau dan kan een performant gezondheidsbeleid gevoerd worden. Anderzijds is er de nood aan een aangepast vergoedingssysteem die meer en meer gezondheidsproductie via patiëntgerichte services vergoedt.
Concreet vragen we dat de rol van de apotheker een centrale plaats krijgt in het systeem van zorgcoördinatie en populatiemanagement, om data driven goed medicatiegebruik te ondersteunen, te promoten en zo gezondheids- en financiële winst te genereren in (primaire en secundaire) preventie, bij chronische patiënten en bij patiënten net ontslagen uit het ziekenhuis. Hiertoe dienen de nodige data op meso- en macro-niveau in vertrouwen voor de apotheker ontsloten te worden en geanonimiseerd verwerkt.
