Image
Op 25 september 2023 is het de Werelddag van de Apotheker, een jaarlijkse campagne georganiseerd door het International Pharmaceutical Federation (FIP) om het apothekersberoep overal ter wereld in de kijker te zetten. In een tijd waarin gezondheidssystemen over de hele wereld herstellen van de COVID-19-crisis blijft dringende actie nodig om aan behoeften van de zorgsector te voldoen. Daarom is dit jaar het thema “Apothekers in het versterken van gezondheidssystemen.”
Tegenwoordig werken er ongeveer 6000 apothekers in meer dan 2500 apotheken in Vlaanderen en Brussel. Elke dag verwelkomen ze honderden patiënten. De apotheker vervult een cruciale rol als een van de meest toegankelijke zorgverleners en fungeert vaak als het eerste aanspreekpunt voor gezondheidsvragen. Zelfs mensen zonder vaste huisarts kunnen bij hun apotheker terecht voor deskundig advies. In de afgelopen jaren is deze vertrouwensrelatie verder gegroeid en heeft de apotheker zijn rol uitgebreid in diverse aspecten van het beroep. In 2015 stelden alle lidstaten van de Verenigde Naties 17 duurzame ontwikkelingsdoelen vast om armoede te bestrijden, onze planeet te beschermen en ervoor te zorgen dat iedereen in vrede en welvaart kan leven tegen 2030. De derde doelstelling richt zich op het bevorderen van een goede gezondheid en welzijn. Op de Werelddag van de Apotheker richten we de schijnwerpers op waardevolle initiatieven binnen het apothekersberoep die bijdragen aan het verwezenlijken van deze doelstelling.
De huisapotheker, schema’s en nazichten
Sinds 2017 is het concept van de 'huisapotheker' geïntroduceerd, waarbij apothekers de zorg op zich nemen voor chronische patiënten en hen begeleiden bij hun medicamenteuze behandelingen. Het is ook logisch dat apothekers deze rol uitbreiden naar patiënten die niet als 'chronisch' worden geclassificeerd. In deze context is effectieve communicatie met andere zorgverleners van cruciaal belang. Er wordt dan ook meer nadruk gelegd op efficiënte gegevensuitwisseling en medicatieoverdracht, inclusief het opstellen van medicatieschema's. Wanneer een patiënt het ziekenhuis verlaat, krijgt hij vaak één of meerdere nieuwe geneesmiddelen voorgeschreven. Het is belangrijk dat de patiënt deze medicatietherapie goed opvolgt, dit om te voorkomen dat er eventueel een nieuwe ziekenhuisopname volgt.
Om al deze info te organiseren, krijgt de patiënt bij zijn ontslag soms een medicatieschema. Helaas geraakt dit document niet altijd tot bij de huisapotheker. Om patiënten te informeren en aan te moedigen hun medicatieschema mee naar de apotheek te brengen, maakte het VAN-netwerk een animatievideo. Die geeft aan de hand van een beknopte casus weer wat een medicatieschema inhoudt en hoe het bijdraagt aan de therapietrouw van de patiënt.
Om een deel van de transmurale zorg te vergemakkelijken, kan de huisapotheker sinds dit jaar een medicatienazicht opstellen voor de patiënten die 5 of meer chronische terugbetaalde geneesmiddelen nemen. Zo kan de doeltreffendheid van een behandeling goed opgevolgd worden. Dit houdt in dat de huisapotheker nagaat of het medicatiegebruik van de patiënt nog steeds optimaal is en afgestemd op de noden, het nodig is om de behandeling aan te passen en of het gebruik van geneesmiddelen eventueel kan worden afgebouwd of stopgezet.
Extra preventie
Apothekers leggen tevens een sterke nadruk op preventie om ervoor te zorgen dat mensen een zo gezond mogelijk leven kunnen leiden. Dit omvat ook het vroegtijdig opsporen van bepaalde aandoeningen of complicaties bij patiënten, zodat ze tijdig de benodigde zorg kunnen ontvangen. Om deze inspanningen verder te stimuleren, bestaan er initiatieven zoals de Maand van de Preventie. Tijdens deze maand worden diverse tools, opleidingen en richtlijnen ontwikkeld om apothekers te ondersteunen bij het helpen van hun patiënten bij het voorkomen van huidkanker in 2022 en bij hun streven naar stoppen met roken in 2021.
Tijdens de rookstopcampagne in 2021 spraken deelnemende apothekers rokers aan en moedigden hen aan om te stoppen met roken. Opmerkelijk is dat maar liefst 2 op de 3 van de aangesproken personen gemotiveerd waren om te stoppen met roken. Deze gemotiveerde patiënten vertoonden 90 dagen na hun gesprek met de apotheker een aanzienlijk lager gebruik van inhalatoren en hoestremmende middelen.
In 2022 richtten apothekers zich op het thema 'huidkanker'. In totaal werden 822 patiënten gesensibiliseerd over de risico's van blootstelling aan uv-stralen. Maar liefst 4 op de 10 patiënten ontvingen aanvullende begeleiding naast de standaard sensibilisering, wat resulteerde in een significant grotere kans om naderhand doorverwezen te worden naar de dermatoloog.
VAN werkt ook samen met partners in de zorg voor kanker om apothekers meer te betrekken in de preventie en behandeling hiervan.
Mentaal welzijn
Er is ook steeds meer aandacht voor mentale gezondheid. Na een succesvolle tweede fase, is het VAN-netwerk nu het derde projectjaar van #CAVAsa ingegaan. Dit initiatief, in samenwerking met het CAW, heeft als doel apothekers op te leiden om psychosociale behoeften bij hun patiënten te herkennen en bespreekbaar te maken. Het CAVAsa-team is volop bezig om het project verder uit te breiden en meer apothekers te werven. In deze nieuwe fase hebben we al veel nieuwe apothekers mogen verwelkomen in het programma, en zijn de materialen nu beschikbaar in alle Vlaamse eerstelijnszones. Momenteel telt het project 330 deelnemers.
De apotheker en Farmaceutisch Technisch Assistent (FTA) zijn overigens vaak betrokken bij de detectie, preventie, begeleiding en doorverwijzing van patiënten met suïcidale gedachten. Suïcidaliteit blijft echter een complex en gevoelig onderwerp. Daarom legt het project Suïcidepreventie in de Apotheek de nadruk op het versterken van de kennis en het aanreiken van praktische tools aan apothekers en FTA's, zodat ze een actievere rol kunnen spelen. In samenwerking met het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP) en met steun van de Vlaamse Overheid, hebben we als doel apothekers en FTA's op te leiden om suïcidale gedachten bij hun patiënten bespreekbaar te maken in de apotheek. Hiermee hopen we uiteindelijk het aantal zelfmoorden en suïcidepogingen te verminderen.
Vaccinatie door de apotheker
In het najaar zullen huisartsen, apothekers en verpleegkundigen de seizoensvaccinatie tegen COVID-19 en griep verzorgen. Deze inspanning is essentieel omdat, ondanks aanzienlijke inspanningen, de vaccinatiegraad niet naar het gewenste niveau stijgt. Bovendien is er ruimte voor verbetering in bepaalde doelgroepen, en zien we de laatste tijd een groeiend aantal twijfels over vaccinaties. Apothekers spelen hierbij een cruciale rol vanwege hun laagdrempelige toegankelijkheid voor veel mensen, die mogelijk elders niet dezelfde zorg zouden krijgen. De apotheker zal actief personen in de doelgroep sensibiliseren in de apotheek. Na een succesvol sensibilisatiegesprek zal de patiënt gevraagd worden waar hij of zij de vaccinatie wil ontvangen: bij de huisarts, tijdens een gepland collectief vaccinatiemoment, of in de apotheek. Hierbij wordt er zorgvuldig op toegezien dat de patiënt zo min mogelijk moeite hoeft te doen voor het daadwerkelijke vaccinatiemoment.
Politieke gesprekken
Met de lokale en Vlaamse verkiezingen van 2024 in het vooruitzicht, is het van belang om de rol van huisapotheker in het Vlaamse zorglandschap grondig te belichten voor de Vlaamse politici. Daarom zal er binnenkort onder meer een politieke rondetafel plaatsvinden. Tijdens deze bijéénkomst zal het VAN-netwerk in debat gaan met vertegenwoordigers van verschillende Vlaamse politieke partijen. Het gesprek zal zich richten op de huidige en toekomstige rol van apothekers in Vlaanderen, waarbij we uitgaan van de acht aanbevelingen van VAN voor een duurzaam gezondheidsbeleid. Met gesprekken en evenementen als deze kaart VAN belangrijke kwesties aan, deelt het ideeën op politiek niveau en denkt het mee na over de toekomst van de apotheeksector.
Partners in de eerste lijn
De oprichting van de 60 eerstelijnszones is versneld vanwege de COVID-19-crisis. Elke zone wordt geleid door een zorgraad, waarin ook een apotheker participeert. Deze zorgraden hebben bepaalde basisverantwoordelijkheden en kunnen aanvullende taken op zich nemen, afhankelijk van de lokale behoeften. De vertegenwoordigers in deze zorgraden vervullen hun rol op vrijwillige basis en vooralsnog zonder vergoeding. Er wordt gehoopt dat dit in de toekomst kan veranderen, zodat onder andere de samenwerking met alle apothekers voldoende financiële middelen krijgt om te groeien.
