Het uitbouwen van een sterk apothekersnetwerk binnen elke eerstelijnszone is één van de ambities van VAN. Net als de andere Vlaamse zorgberoepen uit de eerste lijn zetten de apothekers in op het oprichten van kringwerkingen in elke eerstelijnszone. Voor deze opdracht krijgt VAN ondersteuning van de Vlaamse Overheid. We spraken hierover met Tom Herremans, beleidsmedewerker bij VAN en coördinator van het project, en Marie Carrein, die onderzoek deed naar de kringwerkingen bij apothekers.
Image
Tom Herremans, beleidsmedewerker VAN en coördinator van het project.
Tom, jij coördineert het project voor de oprichting van de kringwerkingen voor apothekers. Kan je uitleggen hoe dit project tot stand kwam?
Tom: “In 2020 gingen de eerstelijnszones officieel van start. Om de reorganisatie van de zorgberoepen in de eerste lijn te ondersteunen, kende de Vlaamse Overheid subsidies toe aan de verschillende koepels. VAN is er hier één van, als vertegenwoordiger van de apothekers op het Vlaamse niveau.”
“De verschillende zorgberoepen kregen drie grote opdrachten: het ondersteunen van hun vertegenwoordigers in de zorgraden, het oprichten of versterken van de kringwerkingen en het bekendmaken van de sociale kaart.”
Op welke manier ondersteunen jullie de apothekers die lid zijn van een zorgraad?
Tom: “We ondersteunen hen door hen zo snel en transparant mogelijk te informeren over de thema’s die leven en de gesprekken die op het Vlaamse politieke niveau worden gevoerd. Op die manier zijn ze op de hoogte wanneer iemand hen erover aanspreekt of wanneer het op de tafel van de zorgraad belandt. De schakelzorgcentra die bij de start van de covid-pandemie werden opgericht zijn hiervan een goed voorbeeld, net als de vaccinatiecentra natuurlijk. Vanuit VAN geven we hen een stand van zaken en reiken we handvaten aan om lokaal de gesprekken aan te gaan. Daarnaast stimuleren we de onderlinge uitwisseling door intervisiemomenten en via onze facebookgroep. Binnenkort organiseren we ook een opleiding specifiek voor deze apothekers rond impact creëren binnen de zorgraad.”
En wat met de kringwerkingen? Dat is voor apothekers toch relatief onbekend?
Tom: “Dat klopt. We kennen de lokale samenwerking al voor bijvoorbeeld medisch-farmaceutisch overleg (MFO), maar dat is vaak op buurt- of wijkniveau. Toch merken we dat de overheid sterk vragende partij voor is voor kringen op het niveau van de eerstelijnszones, zoals bij de psychologen of kinesitherapeuten het geval is. Ook tijdens de covid-crisis kreeg de apothekerskring al enkele taken, zoals het afvaardigen van de farmaceutisch experten voor de vaccinatiecentra, en nu ook weer voor het ondersteunen van de pilootprojecten van de satellietapotheken.”
Hoe ga je er dan voor zorgen dat die apothekerskringen er komen?
Tom: “Ons project ging van start in april 2020. We begonnen met het in kaart brengen van de initiatieven van de verschillende Vlaamse beroepsverenigingen. Op vele plaatsen is er al een lokale werking of organiseren apothekers van naburige gemeenten activiteiten zoals een nieuwjaarsfeestje. De beroepsverenigingen spelen hierbij een ondersteunende en faciliterende rol. Daarnaast zijn we gaan onderzoeken wat de meerwaarde is van een kringwerking voor apothekers en wat de mogelijke struikelblokken zijn. Dat was het onderzoek dat Marie heeft gevoerd. Ondertussen loopt het project verder en werken we aan een draaiboek voor startende kringwerkingen.”
Image
Marie Carrein, student en onderzoeker.
Marie, jij studeerde dit jaar af als Master in het management en beleid van de gezondheidszorg en deed in kader van je masterproef onderzoek naar onder meer de kringwerkingen bij apothekers. Was dat de focus van je masterproef?
Marie: “Mijn masterproef ging over de rol en de ondersteuning van apothekers in de eerstelijnszones in Vlaanderen. Ik ging enerzijds dieper in op de rol van de apothekers die zetelen in de zorgraad, en anderzijds keek ik naar de ervaringen van apothekers die reeds in een soort 'kringverband' samenwerken. Hiervoor gebruikte ik een buurtproject van Zorgzaam Leuven, één van de 12 Belgische projecten geïntegreerde zorg.
Wat waren de conclusies van je onderzoek?
Marie: “Door de heersende coronapandemie waren de apothekers in de zorgraden overbevraagd. Het opstarten van vaccinatiecentra was één van de eerste grote taken die aan een eerstelijnszone en de zorgraad werd opgedragen. De verschillende rollen waren nog niet op die manier uitgeschreven dat er al direct sprake was van een echte samenwerking. Maar de apothekers stonden hun mannetje en namen hun rol zeer goed op. Vooral het gevoel van appreciatie vanuit de andere zorgverleners werd hierbij als een meerwaarde beschouwd.”
“Als we keken naar het project van Zorgzaam Leuven zagen we dat de covid-pandemie deze projecten sterk heeft vertraagd. Verder onderzoek naar kringwerking is interessant, zeker wanneer deze projecten iets langer bestaan.”
Je sprak met heel wat apothekers in zorgraden, Marie. Wat waren hun grootste bekommernissen?
Marie: “Vooral het verdedigen van de belangen van de hele groep apothekers in de eerstelijnszone ten opzichte van de andere, vaak sterkere profielen die in de zorgraad zetelen (bijvoorbeeld lokale besturen of grotere organisaties). Je zag het contrast tussen enerzijds de mensen die daar vanuit hun job zitten, tijdens de werkuren en die het vaak gewoon zijn van te vergaderen, en anderzijds de individuele – vaak zelfstandige – apotheker die dit engagement buiten de uren opneemt. Het engagement en de tijdsinvestering zijn niet te onderschatten.”
Tom: “Dit is ook iets dat we zagen in de bevraging die we deden bij de apothekers in de zorgraden in juli vorig jaar. Apothekers gaven aan dat ze 10 tot 20 uur per maand spenderen aan hun engagement in de zorgraad, meestal zonder hiervoor een correcte vergoeding te krijgen. Als VAN blijven we hiervoor op de barricades staan: een billijke vergoeding is nodig voor een duurzaam engagement.”
En voor de kringwerkingen? Zijn daar nog barrières?
Marie: “Voor de oprichting van de kringen is voornamelijk de samenwerking tussen de apothekers zelf een belangrijk aandachtspunt. Als apothekers zijn we het niet gewoon om ons buiten de muren van de apotheek te begeven en echt samen te werken met het oog op een betere zorg voor de patiënt, zonder dat daarbij commerciële belangen gaan spelen.”
Wat is de meerwaarde van een kringwerking?
Tom: “Apothekers in de zorgraden geven aan dat ze toch wat uitwisseling en feedback missen van hun collega’s in de eerstelijnszone. Soms is er wel eens informeel overleg met enkele collega’s waarmee ze goed overeenkomen, maar voor veel apothekers zijn de thema’s van de zorgraad en de eerstelijnszone een ver-van-hun-bedshow. Wanneer er apothekerskringen zijn hebben de apothekers in de zorgraad toch meer het gevoel dat ze er zitten als een vertegenwoordiger van onze sector en dat ze spreken met een bepaald mandaat. Daarnaast geeft het ons beroep een aanspreekpunt binnen de eerstelijnszone. Dit kan van belang zijn voor bijvoorbeeld multidisciplinaire projecten.”
Marie: “Dat klopt. De zorg voor de patiënt staat centraal, dus het is logisch dat de verschillende zorgverleners samenwerken. Projecten binnen de eerstelijnszone toetst men af in de zorgraad, men bekijkt er wat het draagvlak is. Een project waarbij verschillende actoren betrokken zijn, bijvoorbeeld uit de domeinen welzijn of zorg, of patiëntenverenigingen, zullen volgens mij sneller bijstand krijgen dan wanneer het gaat om projecten die komen van één specifieke beroepsgroep. De kringwerking speelt een belangrijke rol om deze projecten mee uit te voeren, maar zeker om hun vertegenwoordiger in de zorgraad de ondersteunen en input te geven.”
Wat vond je zelf van het onderwerp, Marie? Waarom heb je ervoor gekozen?
Marie: “Ik vond dit een zeer interessant onderwerp. Ik ben zelf apotheker en wilde met mijn extra opleiding iets bijdragen aan ons beroep. De eerstelijnszones stonden nog in de kinderschoenen en moesten door de coronapandemie een versnelling hoger schakelen. Door de vaccinatiecampagne zijn de eerstelijnszones bekend bij een groot deel van de bevolking. Ook vind ik het een pluspunt dat de meerwaarde van de apotheker duidelijker werd, onze rol wordt meer naar waarde geschat.”
Hoe gaat VAN hier nu mee verder?
Tom: “Zoals gezegd maken we werk van een startersmap voor kringwerkingen. We willen in elke eerstelijnszone op zoek gaan naar apothekers die een engagement willen opnemen. We proberen hierbij de apothekers in de zorgraden te ontzien, want die hebben volgens ons al werk genoeg. Het hoeft allemaal niet groot te zijn: een MFO organiseren, een nieuwjaarsdrink of een andere sociale activiteit. We zullen ook concrete projecten uitwerken waarmee apothekerskringen aan de slag kunnen gaan in hun eerstelijnszone, zoals de projecten Gemeente Op Schema, de groene enveloppe of de uitrol van het CAVASa-project. Elk begin is moeilijk, maar ik ben overtuigd van de meerwaarde van zo’n kring. We mogen de uitrol dan ook niet te lang meer uitstellen.”
