Met ruim 3 miljoen vaccinatiegesprekken in de 2165 deelnemende apotheken* leveren Vlaamse apothekers alweer een olympisch record. Mochten er voor zorgverstrekkers prijzen worden uitgereikt, dan hebben apothekers recht op alle podiumplaatsen. Met deze indrukwekkende cijfers maken we ons klaar voor een waarschijnlijk turbulent najaar. Nog heel wat burgers wachten hun 2e prik. Er is voorlopig nog geen duidelijkheid over een 3e prik. Menig politicus en viroloog wacht nog op wetenschappelijke evidentie rond de verdere Covid-vaccinatiestrategie. Intussen dreigt de komende winter een griepwinter te worden, tenminste als we de Amerikaanse onderzoekers mogen geloven. Één geruststelling, ons land heeft 3,78 miljoen griepprikken voorzien. Deze moeten alleen maar in de armen gezet worden. De maatchappelijke rol van de lokale huisapotheker als sensibilisator, motivator, zorgverstrekker zal eens te meer nodig zijn.
Dat motivationele gesprekken in de apotheek belangrijk zijn, toonden ons de recente Farmafluxcijfers over de Covid-vaccinatiegesprekken. Via hun software krijgen apothekers pop-ups van niet-gevaccineerde personen en kunnen ze met deze personen het gesprek aangaan over de vaccinatie. Gemiddeld verschijnen er zo’n 8 pop-ups per dag in een Vlaamse apotheek. Vlaamse apothekers registreren elk vaccinatiegesprek en midden september stond de teller op 3,07 miljoen gesprekken, alleen al in de Vlaamse apotheken. De vaccinatietwijfel voor het eerste vaccin in de Vlaamse apotheek bedroeg toen 12,2%, bij het tweede vaccin 0,4%. In heel België was dit respectievelijk 17,8% en 0,5%.
Deze cijfers en statistieken zijn om twee redenen heel interessant. Uiteraard door het hoge aantal Covid-vaccinatiegesprekken dat de Vlaamse apotheker heeft gevoerd sinds 11 mei laatstleden, de dag waarop de gesprekken en de registratie van start gingen. Apothekers slagen er in om menig burger en patiënt te bereiken door hun laagdrempelige nabijheid, en kunnen daar waar burger/patiënt nog geen huisarts geeft, ook het belang van een vaste huisarts onderstrepen. Het tweede aspect is toch wel dat er hiermee cijfermateriaal op tafel ligt waarmee men de cruciale rol van de lokale huisapotheker onderbouwt. Vaccinatiegesprekken kaderen perfect in de rol die de apotheker opneemt in sensibilisatie en preventie.
Laat dit laatste onderwerp net de uitdaging zijn waar onze sector, en bij uitbreiding de ganse éérste lijn voor staat. Er is veel winst te behalen door gezondheid voorop te zetten, in te zetten op preventie en pro-actief farmaceutische zorg te verlenen. Uit studies blijkt dat 1 op de 3 Belgen last heeft van psychische problemen, meer dan 1 op de 3 onvoldoende weinig beweegt, 1 op de 6 rookgedrag vertoont en 1 op de 7 te veel drinkt, dat 1 op de 2 Belgen in gewicht zijn toegenomen. Deze ongezonde leefstijl verhoogt het risico op welvaartsziekten, bepaalde vormen van kanker, depressie, dementie, ... Covid-19 toont overduidelijk het belang van een gezonde leefstijl aan: naast mensen met overgewicht, hart- en vaataandoeningen, diabetes type 2 en chronische longziekten belanden ook rokers en overmatig alcoholgebruikers sneller op intensieve zorgen en hebben zij meer kans op ernstige complicaties en overlijden na een corona-besmetting. Mensen die lichamelijk minder actief zijn of overgewicht hebben, blijken een hogere sterftekans te hebben bij Covid-19-besmetting.
Een belangrijke zwakte van ons huidige zorgsysteem is nog steeds dat de focus ligt op ziekte en het verlenen van zorg. Het huidige financieringsmodel van zorgverstrekkers alligneert zich hiermee. Dit zet ons zorgsysteem zwaar onder druk en kost onze Belgische welvaart tientallen miljarden euro’s per jaar. Een vijfde van de ziektelast is echter gerelateerd aan ongezond gedrag en ongezonde leefstijl, die dus vermijdbaar is. Er is daarom een beweging nodig naar het bevorderen van gezondheid. Dat vraagt onder andere om meer focus op eigen regie, leefstijl en preventie, maar ook om een krachtiger inzet op de aanpak van sociale problematiek.
Op veel plaatsen hebben apothekers bovenstaande aspecten , ook tijdens Covid-pandemie, opgenomen: maand van preventie, vaccinatiegesprekken, masker-19,…. Hoe realiseren wij, samen met andere zorgverstrekkers op de éérste lijn, de verbinding die nodig is tussen de algemene gezondheidszorg, welzijn, lokale besturen en overheden? Een integrale domeinoverstijgende benadering van gezondheid en welzijn zou namelijk de meeste vruchten afwerpen. Momenteel zijn er in Vlaanderen 6 pilootprojecten geïntegreerde zorg (integreo.be) aan het experimenteren, waar al deze elementen aan bod komen, maar we moeten kritisch reflecteren en blijven streven naar een geïntegreerde aanpak. Met heel veel aandacht voor preventie. En daar knelt het schoentje. Preventie is politiek een bevoegdheid van de deelstaten. Die deelstaten beschikken echter niet over voldoende middelen, en de winsten vloeien terug naar het federale niveau. Ditzelfde federale niveau die telkens herhaalt dat preventie niet in hun opdrachten pakket zit.
Ook andere landen worstelen met deze thema’s, maar hebben soms ook effectieve programma’s waar wij van kunnen leren. Vanuit Australië, Finland, IJsland en Israël informeren beleidsmakers en wetenschappers ons over hun bereikte resultaten. Voorbeelden waarop we ons hier zouden kunnen inspireren. We hebben nood aan een duidelijk preventieplan, waarin de regels en financiering voor éénieder helder is. Huisapothekers en met hen duizenden andere zorgverstrekkers, kunnen binnen het huidig financieringsmodel niet blijven investeren, zonder dat daar een correcte vergoeding tegenover staat.
