In februari organiseerde het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN) twee uitgebreide rondetafelgesprekken over de thema’s eHealth en diabetes, met als doel de rol van de apotheker in de zorg te versterken en de sector klaar te stomen voor toekomstige uitdagingen. Deze gesprekken, die plaatsvonden in nauwe samenwerking met experts en andere stakeholders uit het zorglandschap, resulteerden in een concreet te realiseren actieplan. Met het actieplan diabetes versterken we de rol van de apotheker in de preventie van diabetes, wordt een beter bereik van onbehandelde diabetici en een betere ondersteuning van de behandeling in samenwerking met andere zorgverleners als doel gesteld.
Op 27 februari 2025 bracht het Vlaams Apothekersnetwerk (VAN) apothekers, onderzoekers, beleidsmakers, vertegenwoordigers van andere beroepsgroepen samen op een Rondetafel Diabetes. Tijdens deze bijeenkomst werd de rol van de apotheker binnen de preventie, vroegdetectie, begeleiding en opvolging van mensen met (pre)diabetes en diabetes type 2 onder de loep genomen.
De centrale vraag: Welke rol kan en moet de apotheker spelen binnen de brede aanpak van diabetes, van gezonde burger tot complexe patiënt met complicaties?
Diabetes type 2 is vandaag één van de meest voorkomende chronische aandoeningen in België en kent een hoge maatschappelijke, medische en economische impact. Toch blijft vroege opsporing en preventie een uitdaging: het is nog steeds zo dat een derde van de mensen met diabetes type 2 zijn diagnose nog niet kent. De druk op de zorg stijgt, net zoals de prevalentie van diabetes type 2 bij jongere bevolkingsgroepen. Deze context vraagt om een versterking van de eerste lijn en een bredere inzet van de apotheker, als laagdrempelige en toegankelijke zorgverstrekker.
Inzichten van experten:
William Leysen en Aurélie Lampaert (Diabetes Liga) verduidelijkten de rol van de apotheker in screening en preventie. Met de Vlaamse overheid wordt gewerkt aan een gestructureerde en wetenschappelijk onderbouwde aanpak van prediabetes in het programma Halt2diabetes. Er wordt ingezet op vroegtijdige opsporing van personen met een verhoogd risico op (ongekende) diabetes type 2 en hart- en risicopersonen worden begeleid naar een gezonde levensstijl. De FINDRISC-vragenlijst is de eerste screeningsstap, gevolgd door doorverwijzing naar de huisarts voor bloedanalyse. Zorgverleners, paramedici, intermediairs en stakeholders worden ondersteund bij de implementatie van het programma. Ook de apotheker speelt hierin een belangrijke rol.
Isabelle De Wulf (APB) lichtte Goed GeneesmiddelenGebruik (GGG) bij diabetes uit. De apotheker is één van de vijf erkende educatoren binnen het opstarttraject diabetes. Hij ondersteunt patiënten bij het goed gebruik van antidiabetica en besteedt veel aandacht aan therapietrouw. Apothekers zijn ook goed geplaatst om medicatieproblemen op te sporen en te signaleren, en zo complicaties te helpen vermijden. Het opstarttraject kan echter nog niet geïnitieerd worden door een apotheker, het moet voorgeschreven worden door een arts.
Prof. Lies Lahousse (UGent) had het over therapietrouwmonitoring met de therapietrouwteller. In november 2024 vond het VAN-project Maand van de Preventie Therapietrouw bij Diabetes Type 2 plaats. In dit project werd de therapietrouw gemeten via een therapietrouwteller die ontwikkeld werd in samenwerking met APB/Farmaflux. De data-analyse van de registraties wordt uitgevoerd door professor Lies Lahousse. De voorlopige resultaten geven aanwijzingen dat zo’n therapietrouwteller een waardevolle tool kan zijn voor het monitoren van therapietrouw.
Dr. Marie Van de Putte (ZZL, Apotheia, KUL) en Apr. Manon Buyl (APB) vertelden meer over Population Health Management (PHM) en de Diabetesbarometer. Met de Diabetesbarometer kunnen apothekers momenteel enkele kwaliteitsindicatoren van hun diabetespopulatie opvolgen op buurtniveau. In samenwerking met huisartsen en lokale partners worden ‘zorgzame teams’ opgezet die preventie, detectie en begeleiding lokaal vormgeven. Om de diabetesbarometer geschikt te maken voor verdere uitrol, moeten naast data op apotheekniveau ook data op patiëntniveau ter beschikking kunnen worden gesteld.
Dr. Liesbeth Van Huffel (AZorg) informeerde over het gebruik van glucosesensoren. Glucosesensoren meten glucose in het weefselvocht en blijken accuraat en bruikbaar in de praktijk. Waar traditioneel HbA1c gebruikt wordt als maatstaf, bieden sensoren via het ambulant glucoseprofiel (AGP) ook inzicht in schommelingen. De Time in Range (TIR) is hierbij de waardevolle parameter. Het werd aangetoond dat sensoren bij prediabetes gedragsaanpassing stimuleren, al blijft educatie en dieetcounseling cruciaal. Continue glucosemonitoring (CGM) biedt kansen in vroege diagnose, zwangerschapsdiabetes en opvolging, maar vraagt om professionele begeleiding en een kosten-batenanalyse.
Dr. Luk Buyse (Diabetes Liga) sprak over de rol van de apotheker in het vermijden van complicaties op langere termijn. Diabetes wordt te vaak pas gediagnosticeerd wanneer complicaties al zijn opgetreden. Een HbA1c-verbetering vermindert aanzienlijk het risico op complicaties. Apothekers kunnen hier een doorslaggevende rol spelen in preventie, therapietrouw en follow-up. Hij benadrukte dat een goede therapietrouw een grotere impact kan opleveren dan de ontdekking van een nieuwe medicatie. Dit impliceert gezondheidswinst, maar ook financiële winst.
Waar zetten we op in?
Na de interactieve brainstorm werden gediscussieerd over concrete actiepunten. Door in te zetten op sensibilisatie en het bevorderen van een gezonde levensstijl kunnen apothekers bijdragen aan een multidimensionale preventieaanpak. Daarnaast is het essentieel om bestaande initiatieven zoals HALT2Diabetes, Bewegen op Verwijzing en Zoet Zwanger beter te implementeren in het werkveld. Er is al veel expertise, maar de vraag is: hoe krijg je de persoon met een verhoogd risico tot bij een BOV-coach of tot bij een leefstijlprogramma?
Is een breed bevolkingsonderzoek diabetes zinvol? Er moet zeker meer ingezet worden op detectie. Al meer dan 25 jaar kent 1 op 3 diabetici zijn diagnose niet en wordt dus niet behandeld. Daar moet verbetering in komen. Dat zou kunnen via een opportunistische screening met een degelijk onderbouwde aanpak, zonder in overconsumptie te vervallen. Er dient daarbij vooral ingezet te worden op groepen die door de huisartsen niet bereikt worden.
In het opstarttraject dient voorzien te worden dat de apotheker dit zelf kan opstarten zodat meer patiënten gebruik kunnen maken van een GGG-sessie therapietrouw bij de apotheker. De verdere opvolging van de therapietrouw gebeurt best met een therapietrouwteller die eenvoudig bruikbaar is in de dagelijkse praktijk. Mogelijks kan dit ook zinvol zijn voor andere chronische medicatie, want ook daar ligt de therapietrouw bijzonder laag.
Na verdere doorontwikkeling van de diabetesbarometer tot op patiëntniveau kan dit instrument in belangrijke mate de farmaceutische zorg, maar ook de multidisciplinaire samenwerking sterk verbeteren en de zorg verder bevorderen.
VAN-actieplan Diabetes
Het Vlaams Apothekers Netwerk engageert zich om samen met partners deze actiepunten verder uit te werken om nog meer bij te dragen aan de zorg voor de diabetespatiënt:
- VAN zal een bredere bekendmaking bekendmaking van de programma’s HALT2Diabetes, Bewegen op Verwijzing, Zoet Zwanger, … faciliteren bij de Vlaamse apotheker.
- Een bevolkingsonderzoek diabetes is zinvol: startend met de FiINDRISC in een eerste stap, gevolgd door een HbA1C-meting indien nodig. Hierbij kan door de apotheker vooral worden ingezet op bevolkingsgroepen die weinig contact hebben met andere zorgverleners. Zo werken we aan een grotere intake van diabetici die nu al te vaak gemist worden.
- In het opstarttraject diabetes is het aangewezen dat de apotheker het geven van een GGG-educatie therapietrouw zelf autonoom kan opstarten. Zo zullen meer mensen geholpen worden en komt het de therapietrouw ten goede.
- Het Vlaams Apothekersnetwerk (VAN) volgt ook de digitale ontwikkelingen van therapietrouwteller en van de diabetesbarometer strikt op en zal deze instrumenten helpen uitrollen, zodra ze er rijp voor zijn.
In het algemeen engageert VAN zich de Health in all policies-gedachte sterk te ondersteunen door wanneer ook maar enigszins mogelijk in te zetten op degelijke preventie en aan te sporen tot gezonde levensstijlkeuzen.
