Een jaar geleden deden de elf zorgberoepen uit de eerste lijn een oproep voor meer erkenning van hun werk. Veel zorgverstrekkers nemen extra taken op binnen de zorgraad van hun eerstelijnszone, taken die heel wat inspanningen vragen zonder dat ze hiervoor een vergoeding ontvangen. Een jaar later stellen ze vast dat er jammer genoeg nog niets veranderd is. “De Vlaamse Regering heeft het nog steeds niet door: de eerste lijn verdient een duurzame erkenning van hun engagement”, vertelt Hilde Deneyer, directeur van het Vlaams Apothekers Netwerk en vertegenwoordiger van de cluster van zorgberoepen. “Als de covid-19-crisis nu één ding heeft aangetoond, is het wel het belang van een flexibele en nabije zorg, dicht bij de burger. De zorgberoepen lanceren daarom een campagne op sociale media om op die manier aandacht te vragen voor hun engagement: #eerstelijnsamen!
De zestig eerstelijnszones en zorgraden gingen van start in juli 2019. De zorgraden kregen meteen een wereldwijde pandemie op hun bord, wat ervoor zorgde dat hun opstart anders verliep dan gepland. De zorgverstrekkers die een rol opnemen in die zorgraad werden tot het uiterste gedreven. Net zoals de medewerkers in de ziekenhuizen onder druk kwamen te staan, zo worstelden ook de zorgverstrekkers van de eerste lijn met hun draagkracht: naast hun reguliere werk en zorg voor hun patiënten, engageerden ze zich binnen de lokale covid-teams, ondersteunden ze het contactonderzoek, werkten ze mee in het vaccinatiecentrum … Allen stonden ze sinds het begin van de zorgraden in continue crisismodus. “Door in crisismodus te starten, zijn we tot het uiterste en verder gegaan. Gelukkig konden we rekenen op een gedreven en enthousiaste zorgraad. Maar zorgverstrekkers trekken het echt niet meer op deze manier”, waarschuwt Saskia Wille, huisarts en voorzitter van de zorgraad Klein-Brabant-Vaartland.
Vrijwillig en onbezoldigd
De oproep van de zorgverstrekkers is duidelijk: erken ons engagement. Sinds de start van de coronapandemie is hun oproep alleen maar harder gaan klinken. Toenmalig minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen nam enkele jaren geleden het initiatief om de eerste lijn te reorganiseren, de zorgberoepen en hun koepelorganisaties werkten hier enthousiast aan mee. Vanuit de koepels werden zorgverstrekkers opgeroepen om zich te engageren binnen de zorgraad. “Als koepels wilden we mensen uit de praktijk, mensen die weten hoe geïntegreerde zorg echt in het werk gaat. En uiteindelijk is dat ook bij alle zorgberoepen goed gelukt”, vertelt Hilde Deneyer, directeur van het Vlaams Apothekers Netwerk en vertegenwoordiger van de cluster van zorgberoepen. “Jammer genoeg stellen we vast dat de overheid hun engagement onvoldoende erkent.” De elf zorgberoepen vragen als sinds de start van de zorgraden aandacht voor het feit dat zorgverstrekkers die zich engageren dit onbezoldigd doen, naast hun werk in hun praktijk of apotheek. “We zien dat zorgverstrekkers moeten kiezen tussen het behandelen van patiënten of vergaderen”, zegt Jean-Paul Souffriau, tandarts en lid van het Verbond der Vlaamse Tandartsen.
Eenzelfde verhaal horen we ook bij Marlene Reyns van de Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen, die benadrukt dat zorgverstrekkers al het mogelijke doen om in moeilijke omstandigheden de continuïteit van de zorg te garanderen. “Het werken in een permanente crisissituatie geeft de nodige stress, maar toch trachten we ons te blijven engageren voor de zorgraad”, vertelt ze. “Het blijft ook niet bij één vergadering”, vult kinesitherapeut Dirk Verleyen, voorzitter van AXXON, aan. “Er zijn tien vergaderingen van de zorgraad per jaar, die elk zo’n twee tot vier uur duren. Daarnaast zijn er nog de overlegmomenten met de cluster zorg, de deelname aan verschillende werkgroepen, terugkoppeling met de collega’s ... Allemaal vrijwillig en onbezoldigd.”
Door in crisismodus te starten, zijn we tot het uiterste en verder gegaan. Gelukkig konden we rekenen op een gedreven en enthousiaste zorgraad. Maar zorgverstrekkers trekken het echt niet meer op deze manier
Dirk Vos, voorzitter van het Vlaams Apothekers Netwerk bevestigt als lid van het plaatselijke covid-team de ervaringen van de andere zorgverstrekkers: “De zorg waar we zo fier op zijn lijdt onder ons engagement, en dat kan niet de bedoeling zijn. Daarnaast legt het ook een enorme druk op je privéleven. We horen verhalen van collega’s waarvan de partner smeekt om te stoppen met hun engagement, omdat de draagkracht thuis op is. Ze krijgen het niet meer uitgelegd.” Ook Nathalie De Jonghe, medewerker van de Vlaamse beroepsvereniging van Diëtisten benadrukt dat de combinatie van praktijk, gezin en een engagement in de zorgraad het financieel lastig maakt, zeker omdat tijdens de coronapandemie contactberoepen niet altijd konden werken. “De COVID-pandemie en lockdown waren een serieuze aanslag op het bestaan van de zelfstandige diëtist.”
Sterke vertegenwoordiging
De overheid vraagt de zorgberoepen eveneens om zich te organiseren in kringwerkingen, een samenwerking van zorgverstrekkers van eenzelfde discipline binnen een eerstelijnszone. “We zetten ons in om via de oprichting van kringwerkingen mee te bouwen aan de eerstelijnszones”, vertelt Pierre Seeuws, voorzitter van Ergotherapie Vlaanderen. “De zorgverstrekkers geloven absoluut in het concept.” De koepels van de zorgberoepen kregen gedurende twee jaar financiële ondersteuning van de Vlaamse overheid om kringwerkingen op te richten. Volgens hen volstaat dit echter niet: “Twee jaar is te kort om – in volle coronacrisis nota bene – kringwerkingen te implementeren, zeker als je van nul moet starten”, verduidelijkt Hilde Deneyer namens de cluster van zorgberoepen. "Zorgverstrekkers op het terrein zijn moe en hebben geen energie en motivatie meer om ook hier hun schouders onder te zetten. De overheid schiet echt tekort en als zorgberoepen voelen we ons niet naar waarde geschat."
“Als we de eerstelijnszones willen laten evolueren tot professionele organisaties, dan is een goed bestuur en een sterke vertegenwoordiging essentieel”, vertelt Stefan Teugels, medisch directeur van huisartsenvereniging Domus Medica en voorzitter van de eerstelijnszone Middenkempen. Ronny Boey, voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Logopedisten beaamt: “Als de overheid een gestructureerde en systematische vertegenwoordiging wil, moet ze het engagement van de zorgverstrekkers erkennen en de nodige financiering voorzien. We mogen er hopelijk van uitgaan dat een overheid die realisaties zoals de zorgraden wil behalen er ook de middelen voor ter beschikking stelt.” Christine Van Cante van het Nederlandstalig Platform voor Thuisverpleegkundigen stelt een engagementsverklaring voor als oplossing. “Hier koppelen we dan een correcte vergoeding aan voor de zorgverstrekker”, klinkt het.
Zorgverstrekkers op het terrein zijn moe en hebben geen energie en motivatie meer om ook hier hun schouders onder te zetten. De overheid schiet echt tekort en als zorgberoepen voelen we ons niet naar waarde geschat.
Link met het lokale
Je kan je afvragen of het niet beter is om medewerkers van de koepels af te vaardigen voor de zorgraden. Die zijn het immers gewend om te vergaderen en kunnen dit engagement opnemen binnen hun werkuren. Maar dat gaat volgens de elf zorgberoepen voorbij aan het hele opzet van de reorganisatie van de eerste lijn. “Binnen de eerstelijnszones streven we naar samenwerking en een geïntegreerde zorg voor de patiënt. De link met het lokale is zo belangrijk”, vertelt Hilde Deneyer namens de cluster van zorgberoepen. De participatie van lokale zorgverstrekkers is volgens haar daarom cruciaal. Klinisch psycholoog Koen Lowet, lid van de zorgraad van eerstelijnszone Herkenrode en gedelegeerd bestuurder van de Beroepsvereniging voor Klinisch Psychologen onderschrijft dit: “De zorgraden zijn een plek waar alle lokale actoren samen komen als netwerk om betere zorg te organiseren voor de burger. Dat vereist wel dat we een goed participatiemodel uitwerken waarbij alle relevante actoren op een volwaardige en professionele manier de kans krijgen om deel te nemen.” Volgens Jos Vanhoof, huisarts en voorzitter van het Vlaams Artsensyndicaat beperkt de zorginvulling zich ook niet meer tot het puur medische: “De sociale en welzijnscontext zijn minstens even belangrijk. En dat vraagt de nodige inspanningen en tijd van onze zorgverstrekkers.”
De zorgberoepen benadrukken dat de eerstelijnszones zijn opgestart om de middelen efficiënter te besteden. Jammer genoeg stellen ze vast de er weinig budget is voorzien voor de vertegenwoordigers in de zorgraden. Een correcte financiering is voor hen dan ook een absolute voorwaarde. “De eerste lijn wordt gevorm door elf zorgberoepen, en zij hebben een duidelijke boodschap: erken ons engagement. De eerste lijn kan binnen het huidige kader onmogelijk engagementen in de zorgraden blijven opnemen”, benadrukt Hilde Deneyer namens de cluster van zorgberoepen. “De overheid moet voor zichzelf uitmaken welke rol de zorgverstrekkers op de eerste lijn innemen, zowel op niveau van de sectoren, de kringen en de individuele zorgverstrekker.”
De betrokken zorgberoepen zijn al ruim een jaar in gesprek met Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke en de Vlaamse Regering. “Het is aan de politiek om een billijk kader te bepalen, en dit kader moet gedragen worden door een meerderheid in het parlement”, aldus Hilde Deneyer namens de cluster van zorgberoepen.
De cluster van zorgberoepen van de eerste lijn vertegenwoordigt volgende beroepsorganisaties:
Vlaams Apothekers Netwerk, Vlaamse Vereniging voor Logopedisten, Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten, Beroepsvereniging voor Klinisch Psychologen, Ergotherapie Vlaanderen, Vlaamse Beroepsvereniging Tandartsen, Verbond der Vlaamse Tandartsen, Nederlandstalig Platform voor Thuisverpleegkundigen, Belgische Vereniging der Podologen, Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen, AXXON, Kwaliteit in Kinesitherapie, Domus Medica, Vlaams Artsensyndicaat
